اختلال بلع سایکوژنیک، بیماری که نادیده گرفته می شود

اختلال بلع سایکوژنیک ، اختلال بلع عصبی ، دیسفاژی سایکوژنیک
اختلال بلع سایکوژنیک ، اختلال بلع عصبی ، دیسفاژی سایکوژنیک
بلع یکی از مهم‌ترین و پایه‌ای ترین عملکردهای انسان برای بقا است. بیماری‌ها و حالت‌های مختلف و زیادی می‌توانند عملکرد بلع را مختل کرده و ایجاد اختلال بلع یا دیسفاژی کنند. اختلال بلع سایکوژنیک یکی از این حالت‌ها است که به اشتباه اختلال بلع عصبی نامیده می‌شود. اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک بدون وجود هیچ توده یا ضایعه در مغز و ناحیه حلق و حنجره به وجود می‌آید اما اختلال بلع عصبی حاصل آسیب و بدکارکردی مناطق مغزی یا مسیرهای عصبی مربوط به بلع است. 

علائم اختلال بلع سایکوژنیک

شایع‌ترین علائم اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک شامل ترس از بلع و خوردن غذا، احساس توده در گلو، احساس پر بودن ناحیه گلو، حالت شبیه به بغض و احساس تنگی نفس هنگام بلع و غذا خوردن است. این علائم اختلال بلع سایکوژنیک با حالت‌های اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی، بی قراری و بی اشتهایی همراه است. اختلال بلع سایکوژنیک در نهایت می‌تواند به پرهیز شدید از غذا خوردن، سوء تغذیه و کاهش وزن شدید منجر شود. حالت‌هایی مانند ترس شدید از خفگی و ترس شدید از بلعیدن غذا در بیماران مبتلا به اختلال بلع سایکوژنیک دیده می‌شود. 

علت اختلال بلع سایکوژنیک

علت اختلال بلع سایکوژنیک بر خلاف اختلال بلع عصبی به خوبی شناخته نشده است. اختلال بلع سایکوژنیک احتمال دارد به دلیل تجربه خفگی، یا مشاهده یک رویداد خفگی، یا حتی احساس توده یا پری گلو هنگام بلع شروع شود. گاهی مشکل دیسفاژی سایکوژنیک یا اختلال بلع سایکوژنیک بعد از بلعیدن یک قرص یا یک لقمه غذای خاص یا بزرگ شروع می‌شود. بر خلاف اختلال بلع عصبی علائم اختلالات اضطرابی، فوبیا، افسردگی و مشکلات دیگر روانپزشکی در دیسفاژی سایکوژنیک دیده می‌شود. 

تفاوت اختلال بلع سایکوژنیک با اختلال بلع عصبی

اختلال بلع سایکوژنیک بدون وجود هیچ گونه علت ساختاری مانند فلجی حنجره، وجود انسداد یا توده، ضعف عضلات دخیل در بلع، یا توده‌ها و آسیب‌های مغزی به وجود می‌آید. این در حالی است که در اختلال بلع عصبی بر خلاف اختلال بلع سایکوژنیک فرد ترسی از خوردن ندارد اما قادر به خوردن کامل مواد غذایی به دلیل مشکلات مناطق و اعصاب مغزی دخیل در بلع نیست. پس اختلال بلع عصبی به دلیل یک مشکل آناتومیک یا ساختاری و عملکردی ایجاد می‌شود اما اختلال بلع سایکوژنیک بدون وجود هیچ مشکل ساختاری و آناتومیکی به وجود می‌آید. بر خلاف اختلال بلع عصبی در اختلال بلع سایکوژنیک هیچ‌گونه ناهنجاری یا اختلال سیستم مغز و اعصاب دیده نمی‌شود و معاینات نورولوژیک نرمال است.

اختلال بلع سایکوژنیک چقدر شایع است؟

آمار دقیقی از شیوع اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک در دسترس نیست. این مساله به دلیل ماهیت پیچیده و پنهان اختلال بلع سایکوژنیک و نوسان قابل توجه علائم آن است. نتایج مطالعات نشان داده که حدود 20 درصد از بیماران مبتلا به هیستریکوس گلوبوس یا غمباد به اختلال بلع سایکوژنیک مبتلا هستند. شیوع اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک در جامعه حدود 2 درصد است. بر این اساس می‌توان گفت که اختلال بلع سایکوژنیک یک وضعیت نسبتا شایع است که معمولا نادیده گرفته می‌شود. 
اختلال بلع سایکوژنیک ، اختلال بلع عصبی ، درمان اختلال بلع عصبی ، دیسفاژی سایکوژنیک
اختلال بلع سایکوژنیک ، اختلال بلع عصبی ، درمان اختلال بلع عصبی ، دیسفاژی سایکوژنیک

تشخیص و درمان اختلال بلع سایکوژنیک

برخلاف اختلال بلع عصبی، دیسفاژی سایکوژنیک یا اختلال بلع سایکوژنیک به روش‌های معمول و سنتی درمان اختلال بلع پاسخ نمی‌دهد. بررسی‌های مختلف ساختاری و عملکردی برای رد تشخیص اختلال بلع عصبی ضروری است. درمان نیز بین این دو نوع اختلال بلع متفاوت است. در حالی که اختلال بلع عصبی با روش‌های معمول بلع درمانی مانند روش‌های تقویت عضلات و بازتوانی عصبی عملکردهای مختل درمان می‌شود، این روش‌ها در درمان اختلال بلع سایکوژنیک خیلی موثر نیستند. 
 
ارائه فیدبک بینایی با کمک ارزیابی آندوسکوپی بلع یا FEES یک روش درمانی است که از بازخورد بصری استفاده می‌کند و مزایای متعددی دارد. آندوسکوپی بلع درک فیزیولوژی بلع را برای بیمار ممکن کرده و او را از سالم بودن ساختارهای دخیل در بلع و عملکرد آنها مطمئن می‌سازد. در ارزیابی آندوسکوپی بلع یا FEES بیمار در معرض اشعه قرار ندارد و مانند ارزیابی بلع باریم مجبور به خوردن ماده حاجب باریم نیست. 
 
این روش مفید و کاملا بی خطر می‌تواند برای آموزش بلع و ارائه فیدبک بینایی به بیمار بدون محدودیت زمانی مورد استفاده قرار گیرد. به همین دلیل یکی از ابزارهای اصلی برای درمان اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک ارزیابی آندوسکوپی بلع یا FEES است. باید توضیحات لازم به بیمار داده شود و به کمک تصویرهای آندوسکوپی بلع به او اطمینان داده شود هنگام بلع هیچ آسپیراسیونی اتفاق نمی‌افتد. به این روش بیمار به تدریج بر ترس از بلعیدن غلبه خواهد کرد. 
 
فراهم سازی محیط حین غذا خوردن نیز مهم است و در ادامه باید مورد توجه قرار گیرد. بر خلاف اختلال بلع عصبی این نکته اثر بسیار مهمی در تشدید یا بهتر شدن علائم اختلال بلع سایکوژنیک دارد. محیط غذا خوردن باید تا حد امکان راحت بوده و از هر گونه  استرس و اضطراب روانی دور باشد. در ادامه ترکیب درمان روانشناختی و درمان دیسفاژی موثرترین درمان برای پیگری ادامه درمان و پیشگیری از عود اختلال بلع سایکوژنیک خواهد بود. درمان روانشناختی شامل رفتار درمانی، درمان شناختی و خانواده درمانی است. 

گزارش دو نمونه مبتلا به اختلال بلع سایکوژنیک

مورد  اول یک مرد جوان 36 ساله بود که به دلیل اختلال بلع شدید و ترس و فوبیای شدید از خوردن و بلعیدن دچار سوء تغذیه شدید و کاهش وزن شده بود. مشکل از 3 سال قبل شروع شده و روزبه روز شدیدتر شده بود. شکایت اصلی بیمار گیرکردن غذا در گلو بود. علائم اضطراب شدید و گزارش مشکلات شدید زناشویی واضح بود. همزمان علائم درگیری فکری زیاد و اضطراب اجتماعی شدید وجود داشت. بیمار گزارش می‌کرد که مشکل خوردن و اختلال بلع هنگامی که در شهر دیگر و دور از خانواده است به طور کامل رفع می‌شود. مراجعات مکرر به متخصصان داخلی و مصرف داروهای مختلف کمکی به رفع مشکل نکرده بودند. 
 
در ارزیابی آندوسکوپی بلع هیچ علامتی از توده یا اختلال حرکتی در حنجره دیده نشد. هیچ گونه آسپیراسیون یا اختلال در بلع ماده غذایی دیده نشد. معاینات نورولوژیک و MRI مغز اثری از توده یا ضایعه مغزی نشان نداد و معاینه اعصاب کرانیال کاملا نرمال بود. براساس این یافته‌ها تشخیص اختلال بلع عصبی رد شد و در نهایت بر اساس یافته‌های مختلف تشخیص اختلال بلع سایکوژنیک داده شد. بیمار با استفاده از فیدبک بینایی و مشاهده نتایج آندوسکوپی بلع خود شروع به خوردن کرد و اختلال بلع با 3 جلسه درمان اختلال بلع و گفتاردرمانی رفع شد و برای ادامه درمان به روانشناس ارجاع داده شد. بررسی تیم روانشناسی علائم اختلالات اضطرابی را تشخیص داد و روند درمان با روان درمانی و ارجاع به روانپزشک پیگیری شد. در نهایت اختلال بلع سایکوژنیک به طور کامل درمان شد. 
 
بیمار دوم خانمی 40 ساله بود که با شکایت اختلال بلع و دیسفاژی به کلینیک ما مراجعه کرد. مشکل او از 6 ماه قبل و بعد از ابتلا به کرونا شروع شده بود و بعد از درمان کرونا همچنان باقی مانده و با گذشت زمان شدیدتر شده بود. بیمار از درد در ناحیه سمت راست گلو هنگام بلع شکایت داشت، اما گزارش می‌کرد که این درد را قبلا در سمت چپ گلوی خود احساس می‌کرده است. علائم مشکل به مرور بدتر شده و باعث مشکلات تنفسی و احساس ورود غذا به ریه‌ها شده بود. 
 
این مساله باعث شده بود که بیمار از مصرف غذا وحشت کرده و از خوردن اجتناب کند. تمام آزمایش‌ها و ارزیابی‌های تنفسی، قفسه سینه، آزمایش‌های خون، نوار قلب، آزمایش‌های تیروئید و سی تی اسکن ریه نرمال بود. مساله بسیار مهم و قابل توجه کاهش وزن بیمار از 89 به 72 کیلو طی 2 ماه بود. MRI مغز و معاینه اعصاب کرانیال نرمال بود و هیچ شواهدی از بیماری عصبی عضلانی یا نوروپاتی محیطی توسط نورولوژیست گزارش نشد. در ارزیابی آندوسکوپی بلع هیچ فلجی، توده یا ناهنجاری در گلو و حنجره مشاهده  نشد اما تاخیر زیاد در فاز دهانی بلع و انتقال به فاز حلقی مشاهده شد که تایید کننده ترس شدید بیمار از شروع فرایند بلع است. 
 
در نهایت با توجه به همه معاینات و یافته ها تشخیص اختلال بلع سایکوژنیک یا دیسفاژی سایکوژنیک محرز شد. درمان با دادن فیدبک بینایی فرآیند بلع و آندوسکوپی بلع بیمار به خودش پیگیری شد تا او از عدم آسپیراسیون و ورود مواد غذایی به نای و ریه خود اطمینان حاصل کند. جلسات درمانی تا جلسه پنجم پیگیری شد. حجم غذای بیمار به طور قابل توجه بهبود پیدا کرد و وزن‌گیری او شروع شد. در نهایت بیمار برای پیگیری درمان اختلال اضطرابی به روانشناس ارجاع داده شد. 

4 دیدگاه

  • من سالهاست تحت درمان وسواس و افسردگی بودم و هستم. اما به دنبال یه اضطراب از ۸ ماه پیش بعد از تشخیص ibs مشکلاتی در گلو پیدا کردم. حس چیزی رو لوزه و گلو، کم کم اینا شدیدتر شد. تا جایی که غذای جامد خوردن سخت شد و شبها نفسم تنگ میشه. فردا جواب باریم سوالا رو دارم میبرم دکتر … همش نگرانم بیماری غیر قابل درمانی باشد. تو این هشت ماه واقعا خسته شدم چون احساس یه چیزی تو گلوم بودن تمومی ندارد. داغی گلوم مزه تلخی و تیز در دهان و گلوم، و دل درد و معده دردهای شدید و تهوع داره دیونه ام میکنه … میترسم این علائم خوب نشه. من زندکی سختی داشتم و دارم، و تحمل این دردها رو دیگه ندارم … ترجیح میدم بمیرم اما دیگه تحمل نکنم …

    • مشخصه در شرایط سخت و استرس زایی هستین. اما تشخیص درست و یه رویکرد تیمی چندوجهی می تونه مشکل شما رو به طور کامل حل بکنه. در صورت صلاحدید می تونید نتیجه ارزیابی ها و همچنین بلع باریم را از طریق واتساپ برای ما بفرستید، امیدوارم بتونیم به شما کمک کنیم.

  • حدود چند ماه بود که مشکل بلع غذا داشتم و از یه سرماخوردگی شروع شد،پیش چندین دکتر رفتم، یکیشون گفت عفونت گلو داری، یکیشون گفت مال استرسه و یکیشون هم گفت کلا توهم زدی.
    بین سرگردانی و استرس زیاد و سرچ کردنا تو اینترنت، کلینیک زاگرس و دکتر محمدی رو پیدا کردم. وقت گرفتم و یه روز با ناامیدی و کلی گریه و نگرانی رفتم اونجا. راستی تنهایی رفتم چون بقیه فک میکردن توهم دارم که غذا تو گلوم گیر میکنه.
    دکتر برام آندوسکوپی بلع انجام دادن، راستش سخت بود ولی سریع انجام دادن و تموم شد،گفتن اختلال بلع سایکوژنیک داری. فیلم آندوسکوپی رو نشونم دادن و برام همه چی رو روشن کردن و توضیح دادن. فیلم رو دیدم و واقعا وقتی فهمیدم چیزی راه گلوم رو نگرفته بعد از مدتی خود ب خود خوب شدم..این شرح حال امیدوارم به کارتون بیاد و برای افراد مشابه من که سایت رو میخونن دلگرمی باشه.

    • از اینکه درمان شما با موفقیت انجام شد خوشحالیم. ممنون از اینکه تجربه خود را به اشتراک گذاشتید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *