فارسیروز جهانی سکته مغزی
روز جهانی سکته مغزی مصادف با 7 آبان یا 29 اکتبر است. این روز اولین بار سال 2006 توسط سازمان بهداشت جهانی با هدف آگاه سازی جامعه نسبت به سکته مغزی و راه‌های موثر برای پیشگیری و درمان آن معرفی شد. برنامه‌های این روز در سطح جهان با چهار هدف عمده اجرا می‌شود؛ هدف اول با توجه به شیوع بالا و ناتوانی‌های ناشی از این بیماری، تاکید بر ماهیت جدی و خطرناک آن است.
در این راستا سعی می‌شود آحاد جامعه را نسبت به اهمیت این بیماری آگاه کنند. هدف دوم آگاهی بخشی جامعه نسبت به عوامل خطر ابتلا به سکته مغزی و راه‌های موثر پیشگیری از این بیماری است. هدف سوم آگاه کردن جامعه نسبت به راه‌های موثر درمان سکته مغزی بعد از وقوع آن است. در نهایت هدف چهارم سازمان بهداشت جهانی از معرفی این روز تاکید بر مراقبت و حمایت از بیماران مبتلا به سکته مغزی است.
سکته مغزی اولین علت ناتوانی در دنیا است. همچنین این بیماری دومین عامل مرگ و میر در دنیا شناخته می‌شود. متاسفانه در ایران شیوع سکته مغزی 1.5 برابر آمار جهانی است. همچنین میانگین سنی وقوع سکته مغزی در ایران ۱۰ سال پایین‌تر از میانگین جهانی است. به این ترتیب ایرانی‌ها هم بیشتر دچار سکته مغزی می‌شوند و هم سن ابتلا به این بیماری در آنها پایین‌تر است. تصور کنید روزانه افراد زیادی در ایران در سنین میانسالی 40 تا 50 سال سکته مغزی می‌کنند. موارد زیادی از وقوع سکته مغزی حتی در سنین پایین‌تر نیز دیده می‌شود. این سنین اوج بهره‌وری یک انسان است و سکته مغزی یک فرد کاملا فعال از نظر اجتماعی و اقتصادی را زمین گیر کرده و کاملا وابسته می‌سازد.
در گذشته به دلیل عدم وجود مداخلات موثر، آمار مرگ و میر در این بیماران بالا بود و بسیاری از آنها زمان کوتاهی بعد از سکته مغزی فوت می‌کردند. آما طی یک دهه اخیر مداخلات موثر پزشکی برای درمان سکته مغزی معرفی شده که آمار مرگ و میر را در این گروه از بیماران به شدت کاهش داده است. به همین دلیل احتمال بقا در این بیماران به شکل قابل توجه افزایش یافته است.
اما این مساله باعث می‌شود بسیاری از این بیماران سال‌های طولانی با ناتوانی‌ها و معلولیت‌های ناشی از سکته مغزی زندگی کنند. این وضعیت هزینه‌های زیادی را بر بیمار و سیستم درمانی تحمیل کرده و کیفیت زندگی بیماران، خانواده و اطرافیان بیمار را تحت تاثیر قرار داده و پایین می‌آورد. از این رو آگاه سازی جامعه نسبت به راه‌های موثر پیشگیری، درمان و مراقبت از بیماران مبتلا یکی از اولویت‌های اصلی سیستم‌های بهداشت و درمان در سراسر دنیا است.
پیشگیری از سکته مغزی
عوامل خطر مهمی برای سکته مغزی شناسایی شده است. حدود 90 درصداز موارد وقوع سکته مغزی حاصل 10 عامل خطر اصلی است. فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالای خون، چاقی و اضافه وزن، کم تحرکی، مصرف سیگار، فیبریلاسیون دهلیزی و رژیم غذایی نامناسب (پرچرب و پرنمک) از جمله عوامل خطر قابل کنترل هستند. عواملی مانند سابقه فامیلی سکته مغزی و سن بالا نیز از جمله عوامل مهمی هستند که غیرقابل کنترل‌اند. مساله مهم در بحث پیشگیری افزایش آگاهی عمومی نسبت به این عوامل خطر و آموزش آنها جهت توجه به عوامل خطر قابل کنترل است. همچنین غربالگری و شناسایی افراد پرخطر و آموزش ویژه به آنها نیز مهم است.
درمان سکته مغزی
مساله مهم بعدی درمان سکته مغزی است. یک باور عمومی غلط در مورد سکته مغزی این است که این بیماری یک فاجعه غیر قابل پیش‌بینی و غیر قابل درمان است. به همین دلیل افراد خود را در مقابل سکته مغزی بی دفاع می‌بینند. اما واقعیت این است که سکته مغزی یک بیماری قابل درمان است که اگر با آگاهی و به موقع برای آن اقدام بشود، نتایج درمان خارق العاده و شگفت انگیز است.
در درمان سکته مغزی یک مسئله بسیار مهم تشخیص سریع و انتقال سریع بیمار به مرکز درمانی مجهز به واحد سکته مغزی است. علائمی مانند مختل شدن گفتار، کج شدن صورت، ضعف یا بی حرکتی و سنگینی در دست یا پا، اختلال تعادل و مشکل در راه رفتن در خود یا اطرافیانتان دیدین در اسرع وقت باید با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید تا بیمار شما با هماهنگی به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مجهز منتقل شود.
درمان‌های بسیار موثری مانند آمپول آلتپلاز باعث می شود لخته‌ای که جریان خون را در عروق مغزی مسدود کرده حل شود و جریان خون مجددا برقرار گردد. این کار از مرگ بیشتر سلول‌های عصبی جلوگیری کرده و شدت عوارض ناشی از سکته مغزی را به حداقل می‌رساند. مساله مهم برای این درمان زمان است. هرچقدر زمان شروع سکته مغزی تا تزریق این دارو کمتر باشد، درمان موثرتر و عوارض و ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی کمتر خواهد بود.
از طرفی یک محدودیت زمانی مهم برای تزریق این دارو وجود دارد و شما حداکثر 4 و نیم ساعت بعد از وقوع سکته فرصت دارید که از مزایای این دارو استفاده کنید. بعد از این زمان تزریق آلتپلاز انجام نخواهد شد. برای برخی از بیماران با شرایط خاص نیز عمل ترومبکتومی انجام می‌شود که می‌تواند نتایج قابل توجهی برای بیمار داشته باشد.
توانبخشی بعد از سکته مغزی
در صورت وقوع سکته مغزی و علی رغم تزریق داروی آلتپلاز و انجام دیگر مداخلات پزشکی، احتمال دارد بیمار با عوارض و ناتوانی‌هایی از بیمارستان ترخیص شود. فلجی نیمه راست یا چپ بدن، اختلال در گفتار، مشکل در خوردن و بلعیدت، اختلال تعادل، مشکل در بینایی، مشکلات شناختی و دیگر انواع مشکلات ریز و درشت در بخض قابل توجهی از این بیماران باقی می‌ماند. برای این دسته از بیماران زمان طلایی توانبخشی مساله مهمی است که باید خانواده از آن اطلاع پیدا کرده و برای توانبخشی بیمار خود اقدام کند.
در برخی بیمارستان‌ها اقدامات توانبخشی از همان 24 ساعت اول شروع می‌شود اما گاهی این روند طولانی بوده و باید بعد از ترخیص با جدیت پیگیری شود. زمان طلایی توانبخشی سکته مغزی 6 ماه است و طی این زمان باید برنامه فشرده توانبخشی پیگیری شود. برای مشکلات حرکتی کاردرمانی و فیزیوتراپی لازم است. اگر بیمار اختلال بلع دارد، یا توانایی گفتار و درک او مختل شده است باید به گفتاردرمانی مراجعه کنید. مداخلات نورومدیولیشن مانند rTMS نیز اثرات شگرفی داشته و روند درمان را تسریع کرده و نتایج درمان را بیشتر خواهد کرد.
تاریخچه روز جهانی سکته مغزی
همچنانکه گفته شد روز جهانی سکته مغزی هر ساله 29 اکتبر مصادف با 7 آبان با هدف تأکید بر ماهیت جدی و میزان شیوع بالای سکته مغزی، افزایش آگاهی نسبت به پیشگیری و درمان این بیماری و اطمینان از مراقبت و حمایت بهتر از بازماندگان گرامی داشته می‌شود. در این روز، انجمن‌های علمی، سازمان‌های غیردولتی و نهادهای دولتی در سراسر جهان رویدادهایی را با تاکید بر آموزش پیشگیری از سکته مغزی، آشنایی با راه‌های درمان موثر، توانبخشی و بهبود اثرات مخرب سکته مغزی در سراسر جهان برگزار می‌کنند. این رویداد سالانه برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ توسط سازمان جهانی سکته مغزی (WSO) آغاز شد. در ادامه سازمان جهانی سکته مغزی سال ۲۰۱۰ سکته مغزی را به عنوان یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی اعلام کرد.
سکته مغزی در حال حاضر بزرگترین علت ناتوانی و دومین علت مرگ و میر در سراسر جهان است. تنها در سال ۲۰۱۶، سکته مغزی عامل ۱۱۶ میلیون روز زندگی از دست رفته در بوده است. از هر 4 نفر 1 نفر در طول عمر خود به سکته مغزی مبتلا می‌شود و هر ساله 5.5 میلیون نفر در دنیا به دلیل بیماری سکته مغزی می‌میرند. این آمار و ارقام تکان دهنده لزوم توجه حدی به این بیماری را نشان می‌دهد. به همین دلیل ایده معرفی یک روز برای آگاهی بخشی جامعه نسبت به این بیماری در دهه ۱۹۹۰ با ابتکار سکته مغزی اروپا آغاز شد. با این حال، با توجه به محدودیت‌های مالی، این تلاش تا سال‌ها تنها به اروپا محدود شد.
روز جهانی سکته مغزی در 29 اکتبر سال 2004 در کنگره جهانی سکته مغزی در ونکوور کانادا پیشنهاد شد و از سال 2006 توسط سازمان جهانی سکته مغزی برگزار می‌شود. از سال 2009، سازمان جهانی سکته مغزی استراتژی خود را از تمرکز بر یک روز واحد جهت آگاه سازی جامعه نسبت به سکته مغزی، به یک کمپین سالانه تغییر داد. این کار برای ایجاد یک رویکرد پایدار تر به آگاهی عمومی نسبت به مسائل مهم تشخیص و پیشگیری و درمان سکته مغزی ایجاد شد. با این وجود روز جهانی سکته مغزی همچنان به عنوان یک نقطه اساسی به دنبال جلب توجه مردم و مسوولان به مسائل کلیدی مرتبط با پیشگیری از سکته مغزی و درمان آن است. بر این اساس سازمان جهانی سکته مغزی هر ساله کمپین مشخصی را اطلاع رسانی و راه اندازی می‌کند.
کمپین های گذشته روز جهانی سکته مغزی
کمپین سال 2007: سکته مغزی قابل درمان است:
سال ها باور و تصور عمومی و حتی پزشکی این بود که در مقابل سکته مغزی کار چندانی از دستمان برنمی‌آید. روز جهانی سکته مغزی در سال 2007 روی این شعار تمرکز کرد: “بیماری سکته مغزی یک فاجعه قابل درمان و قابل پیشگیری است و فشار خون بالا شایع‌ترین و قابل درمان‌ترین عامل آن است.”
کمپین سال 2008
شعار روز جهانی سکته مغزی در سال 2008 “سکته‌های کوچک، مشکل بزرگ” بود. هدف این شعار تاکید بر توجه ویژه به سکته‌های خفیف و حتی گذرا بود.
کمپین سال 2009: چه کاری برای سکته مغزی می توانم انجام دهم؟
در سال 2009، سازمان جهانی سکته مغزی کمپین جهانی سکته مغزی را با هدف حفظ تلاش‌ها برای پیشگیری از سکته مغزی و آگاهی در سطح جهانی را حفظ اعلام کرد. این کمپین از کشورها و سازمان‌ها در مورد کارهایی که برای سکته مغزی می‌توانند انجام دهند درخواست کرد. این کمپین شامل یک مسابقه برای ایجاد یک پیام مهم مرتبط با سکته مغزی بود. این کمپین با برنامه‌های متنوعی مانند کنفرانس‌های رسانه‌ای، کمپین‌های تبلیغاتی، برنامه‌های آموزشی، معرفی مسابقه‌ها و جایزه‌های مختلف، فعالیت‌های آموزش عمومی، توزیع عمومی کتابچه‌ها و پمفلت‌های آموزشی، کمپین‌های عمومی آموزش چهره به چهره در کشورهای مختلف برگزار شد.
کمپین سال 2010: 1 در 6
در سال 2010، کمپین “1 در 6″راه اندازی شد تا تأکید کند خطر سکته مغزی 1 در 6 است. در آن زمان خطر وقوع سکته مغزی در طول زندگی یک نفر از هر 6 نفر بود. هدف کمپین این بود که اعلام کند “سکته مغزی می تواند برای هر کسی در هر سنی اتفاق بیفتد. کمپین تاکید داشت که همه باید مسئولیت یادگیری بیشتر در مورد سکته مغزی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات مربوط به سکته مغزی را بر عهده بگیرند. لازم به ذکر است خطر وقوع سکته مغزی امروزه حتی از سال 2010 نیز بیشتر شده و به 1 در 4 نفر سکته مغزی در طول زندگی رسیده است.
کمپین 2011: 1 در 6
در سال 2009، سازمان جهانی سکته مغزی کمپین جهانی سکته مغزی را با هدف حفظ تلاش‌ها برای پیشگیری از سکته مغزی و آگاهی در سطح جهانی را حفظ اعلام کرد. این کمپین از کشورها و سازمان‌ها در مورد کارهایی که برای سکته مغزی می‌توانند انجام دهند درخواست کرد. این کمپین شامل یک مسابقه برای ایجاد یک پیام مهم مرتبط با سکته مغزی بود. این کمپین با برنامه‌های متنوعی مانند کنفرانس‌های رسانه‌ای، کمپین‌های تبلیغاتی، برنامه‌های آموزشی، معرفی مسابقه‌ها و جایزه‌های مختلف، فعالیت‌های آموزش عمومی، توزیع عمومی کتابچه‌ها و پمفلت‌های آموزشی، کمپین‌های عمومی آموزش چهره به چهره در کشورهای مختلف برگزار شد.
کمپین سال 2012: چون من اهمیت می دهم!
در سال 2012، شعار “چون من اهمیت می‌دهم …” معرفی شد. این کمپین از مردم خواست تا به شش چالش مهم در زیمنه سکته مغزی متعهدانه توجه کنند.این شش چالش شامل موارد زیر بود:
- عوامل خطر شخصی خود را بشناسید: فشار خون بالا، دیابت و کلسترول خون بالا.
- از نظر جسمی فعال باشید و به طور منظم ورزش کنید.
- رژیم غذایی سالم شامل میوه و سبزیجات و غذای کم نمک داشته باشید. این کار برای حفظ سلامت و پایین نگه داشتن فشار خون ضروری است.
- مصرف الکل را محدود کنید.
- از دود سیگار اجتناب کنید. اگر سیگاری هستید همین حالا به دنبال ترک باشید.
- علائم هشدار دهنده سکته مغزی و نحوه اقدام صحیح در لحظه وقوع سکته مغزی را یاد بگیرید.
کمپین سال 2013: چون من مراقبت می کنم!
در سال 2013، شعار “چون من اهمیت می‌دهم” دوباره در کنار موضوع کلی “1 در 6” کمپین جهانی سکته مغزی مورد استفاده قرار گرفت. هدف این شعار آگاه سازی جامعه نسبت به اطلاعات غلط غالب در مورد این بیماری سکته مغزی بود. افزایش آگاهی نسبت به پیشگیری از سکته مغزی، اصلاح باورهای عمومی نادرست در مورد این بیماری، آگاه سازی اطرافیان در معرض خطر، و کمک به مبتلایان به بیماری سکته مغزی از جمله اهداف این کمپین بود.
کمپین 2014: من زن هستم!
در سال ۲۰۱۴، تمرکز این کمپین بر تأثیر خاص سکته مغزی بر زنان، هم از نظر عوامل خطر خاص سکته مغزی در آنها و هم ایجاد تعادل در مسئولیت‌های مراقبتی زنان در دنیا بود. مرگ و میر ناشی از سکته مغزی در زنان بیشتر از مردان است. به طوری که از هر 10 نفر فوتی حاصل از سکته مغزی، 6 نفر زن هستند. این امر تا حد زیادی به دلیل تعداد بیشتر زنان مسن در مقایسه با مردان است. همزمان برخی عوامل خطر وقوع سکته مغزی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، دیابت، افسردگی و فشار خون بالا در زنان بیشتر از مردان است. برخی از انواع سکته مغزی مانند آنوریسم ساب آراکنوئید و ترومبوز ورید مغزی در زنان شایع تر است.
عوامل خطری مانند بارداری و انواع شرایط مرتبط با آن مانند پره اکلامپسی، سایر اختلالات فشار خون بالا مربوط به بارداری و دیابت بارداری نیز خاص زنان است. در برخی موارد داروهای هورمونی خطر وقوع سکته مغزی را افزایش می‌دهند. همچنین عوارض سکته مغزی در زنان شدیدتر از مردان است. شواهدی وجود دارد که زنان مبتلا به سکته مغزی ممکن است در مقایسه با مردان مبتلا به سکته مغزی، کیفیت مراقبت لازم را دریافت نکنند. علاوه بر این، بار مراقبت عمدتا روی دوش زنان است و مراقبان زن سلامت روان پایین تری دارند و میزان قابل توجهی از افسردگی را گزارش می‌دهند.
کمپین 2015: من زن هستم
در سال 2015، کمپین جهانی سکته مغزی به تمرکز خود بر زنان ادامه داد. کمپین سکته مغزی در طول سال با هدف افزایش آگاهی جهانی نسبت به مبارزه با سکته مغزی با تمرکز بر زنان دادمه یافت.
کمپین 2016: با حقایق روبرو شوید: سکته مغزی قابل درمان است
روز جهانی سکته مغزی 2016 با هدف بررسی و تغییر باور عمومی مبنی بر اینکه “سکته مغزی یک فاجعه اجتناب ناپذیر است” تمرکز داشت. هدف این کمپین افزایش آگاهی نسبت به علائم و تشخیص سریع جهت فراهم سازی دسترسی به مراقبت‌های تخصصی سکته مغزی بود. این کمپین اعلام کرد اگرچه سکته مغزی یک مسئله پیچیده پزشکی است، اما راه‌هایی برای کاهش قابل توجه عوارض آن وجود دارد. این کمپین از همه – افراد، خانواده‌ها، جوامع، متخصصان بهداشت و دولت ها– درخواست کرد که به کمپین مبارزه با سکته مغزی بپیوندند.
کمپین 2017: دلیل شما چیست؟
در سال 2017، کمپین جهانی سکته مغزی دوباره بر پیشگیری از سکته مغزی متمرکز شد. این کمپین اعلام کرد که 90٪ از سکته های مغزی با 10 عامل خطر اصلی مرتبط هستند. در روز جهانی سکته مغزی، انجمن جهانی سکته مغزی اعضا، شرکا و ذینفعان سکته مغزی را بسیج کرد تا آنچه را که می‌توانند برای بهبود آگاهی جامعه و افراد از خطر سکته مغزی و راه‌های پیشگیری از آن انجام دهند. در این رویداد بازماندگان سکته مغزی و مراقبان تجربیات خود از سکته مغزی را در رسانه های اجتماعی و در رویدادهای مرتبط با دیگران به اشتراک گذاشتند. هدف این بود که به جامعه اعلام کنند: “جلوگیری از سکته مغزی آسان تر از بهبودی از آن است”.
کمپین 2018: زندگی دوباره پس از سکته مغزی
در سال 2018، تمرکز کمپین بر مسائل مرتبط با زندگی پس از سکته مغزی بود. شیوع جهانی سکته مغزی 80 میلیون نفر است و سکته مغزی به تنهایی مسئول 116 میلیون روز زندگی از دست رفته در دنیا است. در این کمپین تجربیات بیماران و مراقبان آنها از سراسر جهان جمع آوری شد تا در رسانه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود.
بدون دیدگاه