فارسیهمه چیز درباره تشخیص، مراقبت و درمان بیماری آلزایمر
تشخیص بیماری آلزایمر معمولا از سنین بعد از 60 سالگی قطعی می‌شود اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که برخی علائم بیماری آلزایمر سال‌ها قبل از تشخیص در بیماران قابل مشاهده است. این مساله امید به درمان بیماری آلزایمر را افزایش داده است. برخی مراکز علمی دنیا حتی روی راه‌هایی برای پیشگیری از بیماری آلزایمر تمرکز کرده‌اند و نتایج برخی تحقیقات در این زمینه امیدوار کننده است.
تشخیص بیماری آلزایمر معمولا از روی علائم بیماری و برخی تست‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری مغز قطعی می‌شود. بیماری آلزایمر به تدریج حافظه، تفکر، قدرت استدلال و تصمیم‌گیری و در نهایت توانایی انجام ساده‌ترین کارها را از بین می‌برد. در اکثر بیماران، علائم بیماری آلزایمر از دهه هفتم زندگی شروع می‌شود. علائم بیماری آلزایمر از نظر تقدم و تاخر شروع در افراد متفاوت است اما اختلال حافظه در حوزه‌های مختلف معمولا یکی از اصلی‌ترین علائم بیماری آلزایمر است.
تقریبا 6 میلیون سالمند بالای 65 سال در آمریکا به آلزایمر دچار هستند. آلزایمر هفتمین علت مرگ و میر و شایع‌ترین علت زوال عقل یا دمانس در این کشور است. آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به آلزایمر در ایران در دست نیست اما برآوردهای غیردقیق نشان می‌دهد که هر 7 دقیقه یک بیمار جدید با علائم بیماری آلزایمر در ایران تشخیص داده می‌شود.
آمار موجود نشان می‌دهد حداقل یک میلیون بیمار مبتلا به آلزایمر در ایران زندگی می‌کنند. تعداد بیماران با علائم بیماری آلزایمر در ایران بدون شک بیشتر از این آمار است و احتمال دارد بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر به دلیل عدم آگاهی، عدم مراجعه و نبود ساز و کارهای غربالگری برای این بیماری در این آمار نیامده باشد.
آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس یا بیماری زوال عقل است. دمانس یا زوال عقل به از دست دادن تدریجی توانایی‌های شناختی مانند تفکر، حافظه، استدلال و زبان و تخریب تدریجی توانایی‌های رفتاری گفته می‌شود. این تخریب و از دست دادن توانایی‌ها باید به حدی باشد که زندگی و فعالیت‌های روزانه فرد را مختل کند تا تشخیص بیماری آلزایمر داده شود.
شدت بیماری آلزایمر از خفیف تا بسیار شدید متغیر است. خفیف‌ترین مرحله زمانی است که بیماری آلزایمر تازه شروع به تأثیرگذاری بر عملکرد فرد می‌کند. در شدیدترین مرحله بیماری آلزایمر فرد برای انجام فعالیت‌های اساسی زندگی روزمره کاملاً به دیگران وابسته می‌شود و دیگر حتی توانایی مراقبت از خود را نیز ندارد.
بیماری آلزایمر چگونه بر مغز تأثیر می گذارد؟
بیماری آلزایمر توسط فردی به نام دکتر آلویس آلزایمر (Alois Alzheimer) و در سال 1906 میلادی کشف شد. او آزمایشاتی روی مغز یک بیمار خانم با علائم اختلال حافظه، اختلال تکلم و رفتارهای غیرعادی پس از مرگش انجام داد. نتایج ازمایشات تعداد زیادی توده غیرطبیعی به نام پلاک‌های آمیلوئید و الیاف درهم تنیده به نام گره های نوروفیبریلاری یا تاو را نشان داد.
این پلاک‌ها و گره‌ها یکی از اصلی ترین علائم بیماری آلزایمر در داخل بافت مغز است. یکی دیگر از علائم بیماری آلزایمر از بین رفتن سیناپس ها یا ارتباط بین نورون های مغز است. نورون ها سلول های عصبی هستند که پیام ها را بین قسمت های مختلف مغز و از مغز به عضلات و اندام های بدن منتقل می کنند.
تحقیقات بعدی تغییراتی بیشتری را در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر نشان داد. اکنون دانشمندان فهمیده اند که تغییرات مغزی ممکن است 10 سال قبل از ظاهر شدن علائم بیماری آلزایمر شروع شود. در مراحل اولیه بیماری آلزایمر تغییرات خطرناکی شامل تجمع غیرطبیعی پروتئین هایی که پلاک های آمیلوئید و تاو را تشکیل می دهند اتفاق می افتد. همچنین سلول های عصبی یا نورون ها ارتباط خود را با سایر نورون‌ها از دست داده و از بین می روند.
تخریب مغز در بیماری آلزایمر معمولا از مناطقی از مغز به نام هیپوکامپ و قشر آنتورینال شروع می شود. این مناطق بخش هایی از مغز هستند که در شکل گیری خاطرات و حافظه ضروری هستند. به همین دلیل معمولا اختلال حافظه یکی از اصلی ترین و اولین علائم بیماری آلزایمر است. همانطور که نورون های بیشتری می میرند، بخش های دیگری از مغز تحت تاثیر قرار می گیرند و بافت مغز کوچک می شود. در مرحله آخر آلزایمر بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می شود.
نشانه ها و علائم بیماری آلزایمر
اختلال در حافظه معمولاً یکی از اولین علائم بیماری آلزایمر است. برخی از افراد مبتلا به مشکلات حافظه، مبتلا به وضعیتی به نام آسیب شناختی خفیف (MCI) هستند. در وضعیت MCI، افراد نسبت به سن خود مشکلات حافظه بیشتری دارند، اما این مشکلات اختلالی در زندگی روزمره و کاری و خانوادگی آن ها ایجاد نمی کند. همچنین مشکلات حرکتی خفیف و مشکلات حس بینایی در برخی افراد مبتلا به MCI وجود دارد. افراد مسن مبتلا به MCI در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر هستند. با این وجود همه افراد با MCI به آلزایمر مبتلا نخواهند شد و توانایی شناختی در برخی از آن ها حتی به وضعیت عادی برمی گردد.
افراد معمولا در مورد اولین علائم آلزایمر سوال می پرسند. اولین علائم آلزایمر از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما برای بسیاری از افراد آلزایمر با کاهش توانایی های حافظه شروع می شود. با این وجود شروع بیماری آلزایمر می تواند با مشکلات شناختی غیر از حافظه مانند مشکلات واژه‌یابی، مشکلات بینایی/فضایی، و اختلال در استدلال یا قضاوت باشد.
مراحل مختلف بیماری آلزایمر
مرحله خفیف بیماری آلزایمر:
مشکلات این مرحله شامل احساس سردرگمی، گم کردن مسیرها، مشکلات مرتبط با مدیریت مالی مانند پرداخت قبض‌ها و پرسیدن سوالات تکراری است. همچنین انجام کارهای روزمره در این مرحله نیاز به زمان بیشتر از معمول دارد. از طرفی تغییرات رفتاری و خلقی نیز ممکن است دیده شود. تشخیص بیماری آلزایمر معمولا در این مرحله اتفاق می‌افتد.
مرحله متوسط بیماری آلزایمر:
علائم بیماری آلزایمر در این مرحله شدیدتر می‌شود. در این مرحله، آسیب مناطق بیشتری از مغز را درگیر می‌کند. مناطقی از مغز وظیفه کنترل زبان، استدلال، تفکر آگاهانه و پردازش حسی را به عهده دارند تخریب می‌شوند. مشکلاتی مانند اختلال در تشخیص صحیح صداها و بوها اتفاق می‌افتد. از دست دادن حافظه شدیدتر شده و احساس سردرگمی بیشتر می‌شود. در این مرحله مشکلات مرتبط با شناخت خانواده و دوستان شروع می‌شود. بیماران در این مرحله دیگر قادر به یادگیری چیزهای جدید نیستند. بیماران در انجام کارهای چند مرحله‌ای مانند لباس پوشیدن دچار مشکل می‌شوند و کنار آمدن با موقعیت‌های جدید برایشان سخت است. علاوه بر این، افراد در این مرحله ممکن است دچار توهم، هذیان و پارانویا شوند. در برخی بیماران نیز رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی دیده می‌شود.
مرحله شدید بیماری آلزایمر:
در مراحل پیشرفته بیماری آلزایمر در نهایت، پلاک‌ها و گره‌ها در سراسر مغز پخش می‌شوند و بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می‌شود. این وضعیت باعث بروز شدیدترین علائم بیماری آلزایمر می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند و برای مراقبت از خود کاملاً به دیگران وابسته هستند. در نهایت حتی پایه‌ای ترین توانایی‌های فرد مانند عمل بلع ضعیف شده و دیسفاژی شدید ایجاد می‌شود. بیمار بیشتر یا تمام وقت در رختخواب افتاده و کاملا ناتوان می‌شود. در نهایت و معمولا 4 تا 10 سال بعد از شروع بیماری، فرد فوت می‌کند.
علت بیماری آلزایمر چیست؟
علت بیماری آلزایمر به طور کامل مشخص نشده است. دانشمندان در سال‌های اخیر تحقیقات گشترده‌ای برای یافتن علت بیماری آلزایمر انجام داده و به موفقیت‌های قبال توجهی رسیده‌اند. اما علت بیماری آلزایمر همچنان ناشناخته باقی مانده است. البته یافته‌های علمی اخیر باعث درک بهتر ما از آلزایمر شده است. ما همچنان نمی‌دانیم که دقیقا چه عوامل و علت‌هایی باعث ایجاد بیماری آلزایمر در برخی افراد می‌شود. با این وجود مشخص شده ترکیبی از تغییرات مرتبط با سن در مغز، همراه با عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی خطر ابتلا به آلزایمر را بیشتر می‌کند.
مطالعات مهم و بزرگی در دنیا روی جنبه‌های مختلف عملکردی، ساختاری و مولکولی مغز در افراد مبتلا به آلزایمر در حال انجام است. اطلاعات ما در مورد ویژگی‌های بیولوژیکی آلزایمر در حال تکمیل است. تکنیک‌های جدید تصویربرداری مغز محققان را قادر می‌سازد تا رشد و گسترش پروتئین‌های آمیلوئید و تاو غیرطبیعی را در مغز زنده دنبال کنند. همچنین تغییرات در ساختار و عملکرد مغز در بیماران مبتلا به آلزایمر در طول زمان مطالعه می‌شود. نتایج تحقیقات نشان داده است که تغییرات در مغز و مایعات بدن سال‌ها قبل از شروع علائم آلزایمر شروع شده و قابل شناسایی است. این یافته‌ها می‌تواند تشخیص بیماری آلزایمر را دقیق‌تر و سریع‌تر کند. تشخیص بیماری آلزایمر به صورت زودهنگام و قبل از شروع علائم بیماری امید به درمان بیماری آلزایمر را در آینده بیشتر می‌کند.
تفاوت آلزایمر با پیرمغزی
یکی از سوالات مهم این است که چرا آلزایمر در افراد مسن اتفاق می‌افتد؟ چه تفاوتی بین پیرمغزی و تغییرات طبیعی مغز در سنین سالمندی با بیماری آلزایمر وجود دارد؟ تحقیقات زیادی برای فهم این موضوع در دنیا انجام شده یا در حال انجام است. دانشمندان می‌خواهند مشخص کنند که چگونه تغییرات مرتبط با افزایش سن در مغز ممکن است به نورون‌ها آسیب برساند، بر انواع دیگر سلول‌های مغزی تأثیر بگذارد و در نهایت به ابتلا به آلزایمر منجر شود. تغییراتی مانند آتروفی (کوچک شدن) بخش‌های خاصی از مغز، التهاب، مشکلات عروق خونی مغز، استرس اکسیداتیو و تولید مولکول‌های ناپایدار به نام رادیکال‌های آزاد و اختلال عملکرد میتوکندری که در سنین پیری تسریع می‌شود می‌تواند عوامل مهمی جهت زمینه سازی ابتلا به آلزایمر باشند.
ژنتیک و بیماری آلزایمر
در بیشتر موارد، آلزایمر یک علت ژنتیکی واحد ندارد. احتمالاً چندین ژن در تعامل با سبک زندگی و عوامل محیطی در نهایت باعث ایجاد بیماری آلزایمر می‌شود. برخی تغییرات ژنتیکی ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش یا کاهش دهد.
دانشمندان تاکنون بیش از 80 منطقه ژنتیکی مرتبط با آلزایمر را شناسایی و معرفی کرده‌اند. از میان ژن‌های مختلف مرتبط با آلزایمر، تنها سه مورد به عنوان عامل ایجاد این بیماری شناخته شده‌اند. به عنوان مثال اگر فردی نسخه تغییر یافته یکی از ژن‌های APP، PSEN1، یا PSEN2 را به ارث ببرد، احتمالاً قبل از سن 65 سالگی و گاهی خیلی زودتر به آلزایمر مبتلا می‌شود.
افراد مبتلا به سندرم داون نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر در سنین پایین هستند. علت سندرم داون داشتن یک کروموزوم 21 اضافی است که اتفاقا حامل ژن APP است. این ژن پروتئین پیش ساز آمیلوئید را تولید می‌کند و افرادی که حامل این ژن هستند مقدار بیشتری بتاآملیوئید تولید می‌کنند. مقدار بیش از حد این پروتئین منجر به ایجاد پلاک‌های بتا آمیلوئید در مغز می‌شود. برآوردها حاکی از آن است که بیش از 50 درصد از افراد مبتلا به سندرم داون به آلزایمر مبتلا می‌شوند. علائم بیماری آلزایمر در این افراد زودتر ظاهر می‌شود و تشخیص بیماری آلزایمر در این افراد زودتر اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از تغییرات ژنتیکی در ژن APOE ، بر خطر ابتلا به آلزایمر تأثیر می‌گذارد. APOE ε4 خطر ابتلای فرد به آلزایمر را افزایش می‌دهد و همچنین با ابتلا به آلزایمر در سنین پایین برای جمعیت‌های خاص مرتبط است. از طرف دیگر ژن APOE ε2 ممکن است نقش محافظتی در برابر ابتلا به بیماری آلزایمر داشته باشد.
به طور خلاصه یافته‌ای علمی بیانگر نقش ژنتیک در ابتلا به این بیماری آلزایمر است. با این وجود عوامل ژنتیکی در همراهی با سایر عوامل زیست‌پزشکی، سبک زندگی و عوامل محیطی در بروز آلزایمر نقش دارند و در حال حاضر نمی‌توان با قطعیت گفت که آیا فردی به بیماری آلزایمر مبتلا خواهد شد یا خیر.
عوامل بهداشتی، محیطی و سبک زندگی
همچنان که گفته شد مجموعه ای از عوامل فراتر از ژنتیک ممکن است در ایجاد بیماری آلزایمر نقش داشته باشند. تحقیقات علمی نشان داده اند که بیماری های عروقی مانند بیماری های قلبی، سکته مغزی، و فشار خون بالا خطر ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را بیشتر می کنند. همچنین خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در افراد دیابتی و چاق بیشتر است. هنوز مشخص نیست کنترل این عوامل خطر مانند بیماری دیابت، فشار خون بالا، یا چاقی تا چه حد امکان ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد.
رژیم غذایی مناسب و مغذی، فعالیت بدنی مناسب و مداوم، شرکت در گروه های اجتماعی و داشتن ارتباطات اجتماعی کافی و سالم، و فعالیت های ذهنی به حفظ سلامتی مغز در سالمندی کمک می کند. این عوامل همچنین ممکن است به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر کمک کنند.
تشخیص بیماری آلزایمر
هر اختلال یا مشکل در حافظه لزوما بیماری آلزایمر نیست. به همین دلیل تشخیص بیماری آلزایمر با ابزارها و آزمون‌های مناسب ضروری است. ابزارها و روش‌های مختلفی برای تشخیص اینکه فرد دارای مشکل حافظه به بیماری آلزایمر مبتلا است یا نه وجود دارد.
برای تشخیص بیماری آلزایمر موارد زیر بررسی می‌شود:
- تاریخچه فردی و پزشکی بیمار، داروهای استفاده شده، و تغییرات رفتاری اخیر
- انجام آزمون‌های حافظه، حل مسئله، توجه و زبان
- انجام آزمایشات پزشکی استاندارد و معمول برای شناسایی سایر علل احتمالی
- انجام مصاحبه‌ها و آزمایش‌هایی برای تعیین اینکه آیا افسردگی یا بیماری روانی دیگری باعث ایجاد یا تشدید علائم شده.
- اندازه گیری سطوح پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر در مایع مغزی نخاعی و خون.
- انجام تصویربرداری مغزی مانند مغز مانند CT، MRI یا PETبرای تایید تشخیص آلزایمر یا رد سایر علل احتمالی.
انجام این آزمایش‌ها در نهایت به تشخیص بیماری آلزایمر کمک می‌کنند. این آزمایشات جهت پیگیری تغییرات بیمار در طول زمان ممکن است تکرار شوند.
توصیه می‌شود افرادی که مشکلات حافظه و تفکر دارند حتما به پزشک مراجعه کنند. فهمیدن علت یا علل اختلال حافظه مهم است. گاهی مشکلات شناختی و اختلال حافظه به دلیل مشکلات هورمونی، کمبود برخی ویتامین‌ها، مشکلات و اختلالات خواب، عوارض جانبی داروها، و برخی بیماری‌های عفونی و مغز و اعصاب ایجاد می‌شود. برخی از این وضعیت‌ها و بیماری‌ها قابل درمان بوده و بعد از درمان مشکلات شناختی ناشی از آن برخلاف آلزایمر بهبود میابد.
بعد از تشخیص بیماری آلزایمر باید فرآیند درمان شروع شود. شروع درمان بیماری آلزایمر در زمان مناسب به حفظ بیشتر و بهتر عملکردهای روزانه تا حدی کمک کند. تشخیص بیماری آلزایمر به صورت زودهنگام همچنین به خانواده‌ها کمک می‌کند تا برای آینده برنامه ریزی کنند. آنها باید به مسائل مالی و قانونی فرد رسیدگی کرده و حتما مشکلات حفظ ایمنی برای بیمار را مد نظر قرار دهند.
درمان بیماری آلزایمر
درمان بیماری آلزایمر همانند مساله علت و تشخیص آن پیچیده بوده و خیلی امیدوار کننده نیست. معمولا داروهای مختلفی برای درمان بیماری آلزایمر و کاهش علائم مختلف ناشی از آن استفاده می‌شوند.
به طور واضح در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد. برخی داروها با هدف قرار دادن علل زمینه‌ای در حال ورود به بازار هستند که می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند و از این طریق به درمان بیماری آلزایمر کمک کنند. همچنین برخی داروها به طور موقت حافظه و مهارت‌های تفکر را در برخی افراد بهبود می‌بخشند. برخی دیگر از داروها به مدیریت برخی علائم و مشکلات رفتاری کمک می‌کنند.
علاوه بر این، افراد مبتلا به آلزایمر نیز ممکن است مشکلاتی مانند بی خوابی، افسردگی، اضطراب، بی قراری و سایر علائم رفتاری و روانی را تجربه کنند. دانشمندان در حال بررسی داروهای جدید و استراتژی‌های غیردارویی برای مدیریت این علائم و کمک به درمان بیماری آلزایمر هستند. درمان این علائم ممکن است باعث شود افراد مبتلا به آلزایمر احساس راحتی بیشتری کنند. کاهش این علائم همچنین به به مراقبان و اطرافیان این بیماران کمک خواهد کرد. داروهای ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی و داروهای ضد اضطراب ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به آلزایمر مفید باشند. البته این داروها تنها پس از استفاده از سایر راهبردها مانند اجتناب از موقعیت‌های استرس زا برای ارتقای آسایش جسمی و احساسی باید استفاده شوند.
حمایت از خانواده ها و مراقبان بیماری آلزایمر
مراقبت از فرد مبتلا به آلزایمر هزینه‌های فیزیکی، عاطفی و مالی قابل توجهی دارد. مراقبت روزانه، تغییر در نقش‌های خانوادگی و تصمیم گیری در مورد بستری در یک مرکز مراقبتی می‌تواند دشوار باشد. آگاه شدن از این بیماری یکی از ضرورت‌های بسیار مهم برای جامعه است. آموزش به خانواده‌ها در مورد مراحل مختلف آلزایمر و راه‌های مقابله با رفتارهای دشوار و سایر چالش‌های مراقبتی کمک کننده بوده و برای درمان بیماری آلزایمر ضروری است.
مهارت‌های مقابله‌ای مناسب و شبکه حمایتی قوی به خانواده و مراقبین کمک می‌کند تا استرس مراقبت از عزیزان مبتلا به آلزایمر را بهتر مدیریت و کنترل کنند.
منبع:
بدون دیدگاه