فارسیداستان سکته مغزی، توصیه هایی برای ساعات اولیه وقوع سکته و بستری در بیمارستان
احساس می‌کنید دنیا دور سرتان می‌چرخد، و از هوش می‌روید. وقتی به هوش می‌آیید و چشمتان را باز می‌کنید، تعدادی از عزیزان و چند پرستار و تکنسین دورتان را گرفته‌اند. حرفهایشان را می‌شنوید اما متوجه حرفهایشان نمی‌شوید، انگار با یک زبان خارجی صحبت می‌کنند. دخترتان که دستتان را گرفته نگاه‌تان می‌کند و با نگرانی چیزهایی می‌گوید، اما متوجه حرف‌هایش نمی‌شوید. می‌خواهید بپرسید چی شده یا قصد دارید اسم عزیزی که دستتان را گرفته صدا بزنید، اما هر چه تقلا می‌کنید نمی‌شود. انگار چیزی به غیر از چند صدای ضعیف نامفهوم از گلویتان خارج نمی‌شود. سعی می‌کنید بلند شوید، اما انگار اختیار بدنتان دست خودتان نیست. سعی می‌کنید دست دخترتان را بگیرید اما هر چی سعی می‌کنید انگار اختیارش دست خودتان نیست و تکان نمی‌خورد.
داستان تلخ سکته مغزی شروعی ناگهانی و تکان دهنده دارد. وقوع سکته مغزی در عضوی از خانواده، یک ضربه بزرگ است. مواجه ناگهانی با یک بیماری ناتوان کننده‌ی ناشناس، سردرگمی در مورد درمان سکته مغزی، نگرانی از آینده و سرانجام بیمار و دلهره بازگشت توانایی‌های از دست رفته، در خانواده ایجاد استرس زیاد و فشار روحی و روانی غیرقابل تحملی می‌کند. در این مسیر سخت و دشوار، آگاهی از آنچه اتفاق افتاده و اطلاع از روند درمان سکته مغزی و سرانجام بیمار، می‌تواند اعضا خانواده را تا حدی تسکین دهد و به آنها برای پیگیری درست درمان کمک کند.
این مقاله جهت راهنمایی شما در طول دوران بستری بیمارتان در بیمارستان تهیه شده است. با مطالعه این مطلب مراقبت صحیح از بیمار خود را فرا می‌گیرید و به تیم درمان سکته مغزی جهت ارائه خدمات موثرتر کمک می‌کنید. مراقبت صحیح و مناسب یکی از عوامل بسیار مهم و موثر در بهبودی بیمار است. پزشک معالج متخصص نورولوژی هر روز بیمار شما را ویزیت می‌کند. دستورات دارویی لازم، رژیم غذایی مناسب، خدمات توانبخشی مورد نیاز و اسکن و سونوگرافی‌ها روزانه در پرونده بیمار ثبت وتوسط کارشناسان مربوطه اجرا خواهد شد. قدم اول حفظ آرامش و کسب اطلاعات درست است. برای آگاهی از مشکل عزیزتان و کمک به روند درمان سکته مغزی حتما ادامه این مطلب را مطالعه کنید.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی با پاره شدن یا مسدود شدن عروق مغزی و اختلال در خونرسانی به بافت مغز اتفاق می‌افتد. علائم سکته مغزی در بیماران مختلف متفاوت بوده و می‌تواند شامل مشکلاتی مانند کاهش هوشیاری، ضعف و بی حسی در اندام‌ها، اختلال بلع، اختلال تکلم، عدم تعادل و مشکلات بینائی در بیمار باشد. سه علامت اصلی شامل عدم تقارن صورت، ضعف و فلجی در دست‌ها و اختلال و مشکل در صحبت کردن هستند. در صورت مشاهده هر کدام از علائم فوق در خود یا اطرافیان باید بدون فوت وقت با اروژانس 115 تماس بگیرید.
تزریق داروی آلتپلاز
در حال حاضر درمان‌های موثری مانند تزریق داروی آلتپلاز و ترومبکتومی مکانیکی برای سکته مغزی در بیمارستان‌های مخصوص هر شهر وجود دارد. شرط تزریق این دارو رساندن بیمار به بیمارستان در اسرع وقت است. اگر بیمار حداکثر 4 ساعت بعد از وقوع سکته مغزی به بیمارستان برسد این دارو تزریق خواهد شد. از طرفی هر چه بیمار سریعتر به بیمارستان منتقل شده و داروی مورد نظر تزریق شود، مقدار کمتری از سلول‌های عصبی از بین خواهند رفت و نتیجه درمان بیشتر خواهد بود. بنابراین توصیه اول تماس سریع با اورژانس و انتقال سریع بیمار به بیمارستان است. هنگام رسیدن بیمار به بیمارستان، پزشک مربوطه در مورد تزریق داروی آلتپلاز و کسب رضایت با همراهان بیمار صحبت خواهد کرد. همچنان‌که پزشک شما را در جریان خواهد گذاشت، تزریق این دارو موثر است اما مثل خیلی از درمان‌های دیگر احتمال ایجاد عوارض از جمله خونریزی وجود دارد. توصیه می‌شود علی رغم وجود خطر خونریزی، به تزریق این دارو رضایت دهید و بیمار خود را از آن محروم نسازید. لازم به ذکر است در صورت وقوع خونریزی تیم درمانی و مراقبتی زبده و آموزش دیده در زمینه سکته مغزی بر بالین بیمار است و همه تلاش خود را برای کنترل خونریزی و به حداقل رساندن عوارض انجام خواهد داد.
در هر حال احتمال دارد بعد از انجام اقدامات درمانی اورژانسی، برخی عملکردها و توانایی‌های بیمار دچار اختلال شود. اختلالات ناشی از سکته مغزی ممکن است تا روزها یا ماه های آینده با بیمار شما همراه باشد. توقف یا کندی روند بهبودی به معنای عدم بهبودی در آینده نیست. امکان برگشت توانایی های از دست رفته بیماران سکته مغزی با درمان، توانبخشی، و مراقبت موثر بیشتر می شود. توجه به موارد زیر جهت تسریع درمان سکته مغزی و پیشگیری از عوارض احتمالی این بیماری مهم است. توصیه می کنیم موارد را به دقت مطالعه بفرمائید و توصیه های ارائه شده را به شکل جدی انجام دهید
وضعیت هوشیاری بیمار
یکی از علائم سکته مغزی کاهش هوشیاری بیمار است. بیمار شما ممکن است با سکته مغزی دچار کاهش هوشیاری شود. در این حالت بیمار توانایی برقراری ارتباط، تغذیه دهانی و جابه جا شدن ندارد. مساله خیلی مهم در این بیماران مراقبت مداوم و کافی است. امکان سقوط بیمار در این حالت بالا است، بنابراین محافظ دو طرف تخت باید همیشه بالا باشد. پیگیری تغذیه مناسب با روش‌های جایگزین و تغییر وضعیت بیمار به روش صحیح اهمیت ویژه دارد. در برخی از بیماران به دلیل بی قراری، احتمال سقوط و احتمال دستکاری لوله‌ها و سنسورهای متصل به بیمار، اندام‌های یک یا دو طرف مهار می‌شود. این مهار موقتی است و لازم است به صورت کوتاه مدت حفظ شود.
مشکلات مربوط به خوردن و تغذیه دهانی
توانایی تغذیه دهانی در برخی بیماران مبتلا به سکته مغزی مختل می‌شود. اختلال در بلع یا دیسفاژی یکی از مهم‌ترین علائم سکته مغزی است. امکان تغذیه و تغییرات لازم در نوع ماده غذایی در 24 ساعت اول توسط متخصص گفتاردرمانی بررسی و ثبت می‌شود. پس از ارزیابی بلع رژیم غذایی مناسب بر حسب شرایط بیمارتعیین می‌گردد. در صورت لزوم آندوسکوپی بلع تجویز می‌شود. در صورتی که بیمار توانایی تغذیه مناسب دهانی نداشته باشد، باید لوله معده تعبیه شود. این کار به بیمار کمک می‌کند تا زمان برگشت عمل بلع از این طریق تغذیه مناسب داشته باشد. اصرار بر تغذیه دهانی در این شرایط باعث آسپیراسیون، عفونت ریه و عوارض خطرناک خواهد شد و خطر سوءتغذیه را افزایش خواهد داد.
پس از تعیین شیوه تغذیه، حجم و ترکیب مواد غذایی توسط متخصص تغذیه، با توجه به وزن، سن و بیماری‌های زمینه‌ای تعیین خواهد شد. درهنگام تغذیه بیمار باید وضعیت نشسته یا نیمه نشسته داشته باشد. تغذیه باید به آرامی، با حجم کم و در دفعات بیشتر به بیمار داده شود. پس از تغذیه بیمار را به مدت 15 دقیقه در وضعیت نشسته قرار دهید. تغذیه مناسب و کافی نقش مهمی در درمان سکته مغزی دارد.
در صورتی که بیمار شما از طریق لوله معده تغذیه می‌شود یا منع تغذیه دارد، لازم است بهداشت کامل دهانی را برای او فراهم کنید. جهت پیشگیری از ایجاد عفونت‌های دهانی از محلول دهان‌شویه که پرستار در اختیار شما قرار می‌دهد استفاده نمایید. جرم‌های موجود در دهان و حلق باید به کمک گازاستریل و محلول دهان شویه کاملا تمیز شود. تعداد بسیار کمی از بیماران توانایی خوردن را به دست نخواهند آورد، اما قریب به اتفاق آنها با پیگیری و برنامه گفتاردرمانی برای درمان اختلال بلع قادر به خوردن خواهند بود. بازتوانی و درمان اختلال بلع یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توانبخشی سکته مغزی است که از همان ساعت‌های اول بستری شدن بیمار پیگیری و اجرا می‌شود. بنابراین نگران نباشید و به توصیه‌های ارائه شده به دقت عمل کنید.
وضعیت دهی
اگر بیمار شما بعد از سکته مغزی در اندام‌های بدن دچار بی‌حرکتی است، جهت پیشگیری از زخم بستر هر دوساعت او را بطور صحیح با احتیاط جابجا کنید تا دچار زخم بستر نشود. متخصص کاردرمانی وضعیت‌های صحیح و شیوه اعمال آنها را در ابتدا به همراه بیمار آموزش خواهد داد. این قسمت نقش مهمی در توانبخشی سکته مغزی دارد. این آموزش‌ها را حتما با همراه‌های بعدی بیمار به اشتراک بگذارید. از کشیدن نادرست بازوها وپاها حین جابه‌جایی خودداری کنید. در صورتی که در نقاطی از بدن شاهد قرمزی یا تغییر رنگ بودید سریعا به پزشک یا پرستار اطلاع دهید و قسمت‌های قرمز و تیره شده بدن را در معرض هوای آزاد قرار دهید. جهت اطمینان از وضعیت درست بیمار از پرستار خود کمک بگیرید. قسمت‌های بی حرکت بیمار را برای پیشگیری از تورم با استفاده از چندین بالش کمی بالاتر از سطح بدن قرار دهید. وضعیت دهی مناسب از ایجاد عوارض متعدد زخم بستر و خشکی مفاصل جلوگیری کرده و کمک قابل توجهی به درمان سکته مغزی می‌کند.
تعادل
بیمار سکته مغزی ممکن است دچار عدم تعادل و سرگیجه باشد. تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، بیمار نباید از تخت خارج شود. خطر سقوط از تخت با توجه به شرایط بیمار وجود دارد. از حفاظ اطراف تخت برای پیشگیری از افتادن در زمان استراحت بیمار استفاده کنید. برای بلند کردن و نشاندن، از دست سالم بیمار جهت اهرمی برای بدن استفاده کنید. چندین بالش در اطراف، پشت وزیر بغل بیمار قرار دهید. جهت تسهیل نشستن روی تخت، پاها را با رعایت ایمنی بیمار از تخت آویزان نمایید. درصورت خروج از تخت با دستور پزشک، حمایت همراه بیمار در حین ایستادن وراه رفتن لازم است. ناتوانی و مشکلات تعادل توسط کاردرمانگر ارزیابی می‌شود و ایشان اطلاعات لازم را در مورد وضعیت بیمار و راه کارهای مناسب جهت بهبود وضعیت تعادل به شما ارائه خواهد داد.
مشکلات حرکتی در اندام ها
یکی از شایع‌ترین علائم سکته مغزی، ضعف یا ناتوانی در حرکت اندام‌های بدن است. این ناتوانی معمولا به صورت یک طرفه اتفاق می‌افتد. بازتوانی حرکتی اندام‌ها در روزهای اول توسط فیزیوتراپیست شروع خواهد شد. تمرینات لازم جهت بازگشت حس وحرکت اندام‌های دچار ضعف و بیحسی به شما آموزش داده شد. همچنین کاردرمانگر به بیمار کمک می‌کند تا توانایی های خود را افزایش دهد و از فعالیت و توانایی‌های جایگزین استفاده کند تا حداکثر استقلال فردی خود را بازیابد.
راه رفتن
بیمار سکته مغزی ممکن است به دلیل مشکلات حرکتی در اندام‌ها، یا اختلال در تعادل توانایی راه رفتن نداشته باشد. همچنین ممکن است به دلیل مشکلات پزشکی مانند خونریزی‌های مغزی، راه رفتن برای بیمار توسط پزشک منع شده باشد. در این شرایط به هیچ عنوان بیمار را مجبور به راه رفتن نکنید و در مقابل اصرار بیمار برای انجام این کار کوتاه نیایید. در اولین فرصت که بیمار امکان و توانایی راه رفتن داشته باشد، متخصصین فیزیوتراپی و کاردرمانی اقدام به انجام این کار کرده و راهنمایی‌ها و آموزش‌های لازم را به شما ارائه خواهند کرد. در صورت لزوم و مشاوره تیم مذکور، استفاده از وسائل کمکی مانند واکر ضروری است. وضعیت راه رفتن بیمار با گذشت زمان و پیگیری توانبخشی حرکتی نسبتا بهبود خواهد یافت.
بیشتر بخوانید: آفازی، شناسایی انواع مختلف و درمان های موجود
مشکلات ارتباطی
آفازی یا زبان پریشی یکی از مهم‌ترین علائم سکته مغزی است. توانایی برقراری ارتباط کلامی در برخی از بیماران مبتلا به سکته مغزی به درجات مختلف آسیب می‌بیند. بیمار شما ممکن است صحبت‌های شما را متوجه نشود و دستورات شما را اجرا نکند. همچنین بیمار ممکن است در حرف زدن و ادای کلمات دچار مشکل شده باشد. این وضعیت ارادی یا ناشی از ضعف شنیداری بیمار نیست، بلکه ناشی از آسیب قسمت‌های خاصی از مغز است. وضعیت ایجاد شده شاید برای شما عجیب و نگران کننده باشد اما لازم است آرامش خود را حفظ کنید. وضعیت ارتباطی بیمار در اسرع وقت توسط متخصص گفتاردرمانی ارزیابی و برای شما تشریح خواهد شد. راه‌های ارتباطی مناسب و روش‌های مفید برای بهبود وضعیت ارتباطی به شما آموزش داده خواهد شد. فرآیند بهبود ارتباط کلامی احتمالا طولانی مدت خواهد بود. لازم است در صورت لزوم پیگیر خدمات گفتاردرمانی بیمار بعد از ترخیص باشید. بهبود ارتباط کلامی به درمان سکته مغزی در همه جنبه‌های آسیب دیده کمک می‌کند.
مشکلات بینایی
تعداد کمی از بیماران به دنبال سکته مغزی دچار مشکلات بینایی مانند تاری دید و دوبینی می‌شوند. این وضعیت حاصل آسیب مغزی است و احتمالا به مرور بهتر خواهد شد. در صورت مشاهده این وضعیت آرامش خود را حفظ کنید و مراقب باشید که بیمار با وجود آسیب بینایی دچار سقوط از تخت یا افتادن حین راه رفتن نشود.
تغییرات خلق
بیمار شما ممکن است بخاطر وضعیت کنونی دچار اضطراب و افسردگی شود. بیمار مبتلا به سکته مغزی و خانواده او نگرانی‌های جدی درباره ی ناتوانی های ایجاد شده خواهند داشت. روان شناس بالینی در اسرع وقت در این زمینه با شما صحبت خواهد کرد. نگرانی‌ها و مسائل خود و بیمارتان را با او در میان بگذارید. مطمئن باشید تیم درمان سکته مغزی هرآنچه که لازم است برای بهبود علائم سکته مغزی و بهتر شدن شرایط بیمار انجام خواهند داد. به بیمار خود اطمینان دهید که مجددا وضعیت وی بهتر خواهد شد.
اختلالات شناختی
برخی از بیماران مبتلا به سکته مغزی دچار مشکلات شناختی و ضعف در برخی مهارت‌های شناختی می‌شود. کاهش توجه و تمرکز، کاهش خودکنترلی و بازداری و مشکلات حافظه از جمله مهارت‌های آسیب دیده هستند. ارزیابی همه جانبه و توانبخشی شناختی برای این گروه از بیماران ضروری است.
مراقبین
در طول دوران بستری اگر به‌عنوان همراه درکنار بیمار مبتلا به سکته مغزی هستید صبور باشید و آرامش خود را حفظ بکنید. وجود یک همراه نگران و مضطرب و ناامید، مانع بزرگی برای درمان سکته مغزی و بهبود وضعیت بیمار است. نهایت دقت در زمینه مراقبت‌ها و یادگیری آموزش ها را داشته باشید. برخی رفتارها و واکنش‌های بیمار شما ارادی نیست واختیاری در انجام آنها ندارد، بنابراین لازم است در مواجه با بیمار صبور باشید. در صورتی که با سایر افراد خانواده مراقبت از بیمار خود را تقسیم کرده‌اید در زمان جابجایی، اطلاعات بیمار، ساعت جابجا شدن در تخت، رژیم غذایی، ساعت خوردن دارو وغذا و مراقبت‌های بهداشتی را به یکدیگر منتقل کنید.
ترخیص
یکی از سوالات معمول و مداوم که همراهان بیماران مبتلا به سکته مغزی می‌پرسند اطلاع از زمان ترخیص بیمار است. بسیاری از آزمایشات و اسکن‌ها برای شناسایی علت سکته مغزی و درمان مناسب جهت پیشگیری از وقوع مجدد آن در آینده است. بنایراین لازم است که برای ترخیص بیمار عجله نداشته باشید و منتظر تصمیم پزشک معالج خود بمانید. در صورت ترخیص، زمان درست مصرف داروها و رژیم غذایی مناسب به شما آموزش داده می‌شود. اگر بیمار شما سابقه دیابت، فشار خون و سایر بیماری‌های زمینه‌ای را دارد لازم است رژیم غذایی مناسب را بعد از ترخیص نیز ادامه دهید. بر اساس توصیه‌های زمان ترخیص و برگه‌ی آموزش به بیمار، پیگیر ویزیت‌های بعدی پزشک متخصص مغز و اعصاب و برنامه‌های لازم توانبخشی سکته مغزی مانند گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، توانبخشی شناختی، کاردرمانی و روانشناسی باشید.
شروع زود هنگام برنامه توانبخشی سکته مغزی تاثیر بسزایی در بازگشت عملکردهای آسیب دیده بیمار دارد. دوره طلایی توانبخشی سکته مغزی 6 ماه بعد از شروع بیماری است و بعد از این مدت، تغییرات کند بوده و به سختی اتفاق خواهد افتاد، بنابراین لازم است برنامه‌های توانبخشی سکته مغزی به سرعت بعد از ترخیص شروع شود. برنامه‌های فشرده توانبخشی سکته مغزی در ترکیب با روش‌هایی مانند تحریک الکتریکی مغز بهترین نتیجه را برای بهبودی بیمار و بازگشت توانایی‌های آسیب دیده خواهد داشت.
