Kurdish
فارسیتحریک الکتریکی مغز (tDCS)
امیدواری به درمان ارزان و بی عارضه
زمانی‌که بیماری دچار ایست قلبی می‌شود به او شوک الکتریکی می‌دهند. شوک الکتریکی یک جریان مناسب و تنظیم شده الکتریکی است که باعث شروع مجدد انقباضات عضلانی و ضربان مجدد قلب می‌شود. علم پزشکی سال‌ها پیش دریافته است انرژی که باعث فعالیت قلب می‌شود الکتریکی است، به همین دلیل در شرایط ایست قلبی، با دادن جریان الکتریکی، دوباره قلب را احیا کرده و به زندگی بر می‌گرداند.
یکی دیگر از سیستم‌های حیاتی و مهم بدن که عملکردش ماهیت الکتریکی دارد مغز است. مغز انسان تمام عملکردها و وظایف خود را با کمک و به شکل تبادل جریان الکتریکی بین نقاط مختلف مغز انجام می‌دهد. هر نوع عمل، فکر، احساس و هیجان در نهایت نوعی تبادل الکتریکی بین نقاط مختلف مغز می‌باشد. بارزترین شکل مشاهده فعالیت الکتریکی مغز، EEG یا نوار مغز است. همان خط‌های کج و معوجی که به عنوان جواب نوار مغز به بیماران تحویل داده می‌شود نوسان‌های جریان الکتریکی مغز را در نقاط مختلف مغز نشان می‌دهد.
علوم اعصاب همواره به دنبال یافتن الگوریتم‌های الکتریکی مرتبط با هر فکر، عمل، احساس، یا هیجان در مغز انسان است. شناخت این الگوریتم‌ها در نهایت به شناسایی الگوهای معیوب و بیماری‌زای فعالیت الکتریکی مغز کمک می‌کند. سوال اینجاست که شناخت الگوهای الکتریکی سالم و مختل فعالیت مغز چه کمکی به درمان بیماران می‌کند؟ آیا می‌توان این الگوها را به سود درمان بیماری‌های مغز و اعصاب یا روانپزشکی تغییر داد؟ واقعیت این است ایجاد جریان‌های الکتریکی جدید، تقویت مدارهای تضعیف شده، یا مهار جریان‌های الکتریکی مختل، هدف نهایی بسیاری از درمان‌های حوزه مغز و اعصاب است.
در سال‌های اخیر روش‌های درمانی مختلفی عرضه شده است که می‌تواند جریان الکتریکی نقاط مشخصی از مغز را تقویت یا مهار کند. این روش‌های درمانی غیرداروئی، اثرگذاری سریع داشته و به دلیل متمرکز بودن اثرگذاری آن‌ها روی نقطه مشخصی از مغز، بر خلاف داروها اثرات جانبی بسیار کمی دارند. روش‌های درمانی مانند تحریک مغناطیسی و تحریک الکتریکی مغز از جمله این روش‌ها هستند. در مقاله حاضر تحریک الکتریکی مغز یا tDCS را معرفی کرده و به معرفی کاربردهای آن برای درمان بیماری‌های روانپزشکی و مغز و اعصاب می‌پردازیم.
تحریک الکتریکی مغز یا tDCS چیست؟
تحریک الکتریکی مغز یا به اختصار tDCS روشی غیرتهاجمی، ارزان و بی‌عارضه است. در این روش با استفاده از دستگاه tDCS یک جریان الکتریکی ضعیف در حد 1 تا 3 میلی آمپر به نقاط هدف در مغز القا می‌شود. با توجه به مناطق هدف‌گذاری شده و نوع الکترودگذاری، این روش باعث تحریک یا مهار مناطقی از مغز می‌شود. این کار به تنظیم فعالیت مغز و بهبود عملکرد آن منجر می‌شود.
تحریک الکتریکی مغز چگونه انجام می شود؟
اثرگذاری این روش درمانی برای طیف گسترده‌ای از حالت‌ها و مشکلات مغز و اعصاب گزارش شده است، اما برای بهبودی بیشتر و سریعتر باید پروتکل‌های مناسب برای هر وضعیت یا اختلال طراحی و استفاده شود. بنابراین قبل از شروع درمان، ارزیابی‌ها و مصاحبه‌هایی توسط تیم تخصصی کلینیک زاگرس کرمانشاه از مراجع به عمل می‌آید. پروتکل درمانی شامل نقاط مغزی هدف، شدت و مدت جریان و تعداد جلسات درمانی، بر اساس ارزیابی‌های بالینی تعیین می‌شود. بعد از تعیین پروتکل درمانی، جلسات درمانی تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز شروع می‌شود.
tDCS توسط دستگاهی نسبتا کوچک و با کمک صفحات یا الکترودهای کربنی پوشیده شده در پدهای اسفنجی انجام می‌شود. صفحات کربنی داخل پدهای اسفنجی مخصوص قرار می‌گیرند و توسط سیم به دستگاه tDCS وصل می‌شوند. یکی از پدها جریان تحریکی و دیگری جریان مهاری را القا می‌کند. پدهای اسفنجی قبل از شروع جلسه درمانی با سرم مخصوص خیس و با استفاده از نوارهای مخصوص در نقاط هدف روی سر گذاشته شده و فیکس می‌شود. بعد از این مرحله، دستگاه tDCS را روشن و روی جریان مناسب تنظیم می‌کنیم و در نهایت دکمه شروع را فشار می‌دهیم. دستگاه tDCS جریان را تا نقطه هدف بالا می‌برد. برخی از مراجعین در این مرحله احساس خفیفی از گرم یا سوزن سوزن شدن ناحیه زیر الکترود دارند که بعد از مدت کوتاهی رفع می‌شود.
جلسه درمانی بین 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد و طی این مدت نقاط خاصی از مغز تحریک یا مهار می‌شود تا تغییر مثبت در هیجانات، توانایی‌های ذهنی، بازتوانی عملکردهای مختل و افزایش کارایی مغز را باعث شود.
عوارض تحریک الکتریکی مغز
بی خطر بودن تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز برای بزرگسالان و كودكان تأييد شده است. عوارض جزئی مانند سردرد و خستگی توسط تعداد کمی از بیماران گزارش می‌شود که معمولا زمان کمی بعد از جلسه درمانی رفع می‌گردد.
فواید تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز
tDCS باعث بهبود برخی توانایی‌ها و مهارت‌های ذهنی می‌شود. تحریک الکتریکی فراجمجمه ای در ترکیب با تمرینات درمانی مشخص باعث افزایش سرعت پردازش ذهنی، تقویت حافظه و تسهیل یادگیری می‌شود. برخی پروتکل‌های درمانی tDCS باعث کاهش استرس و اضطراب و کنترل رفتارهای پرخطر می‌شود.
تحریک الکتریکی مغز برای چه بیمارانی توصیه می شود؟
تحریک الکتریکی مغز در بیماران سکته مغزی
بیماران سکته مغزی اولین کسانی هستند که بیشترین سود را از تحریک الکتریی مغز می‌برند. تحقیقات زیادی مفید بودن tDCS را برای این بیماران تایید کرده‌اند. ترکیب تحریک الکتریکی مغز با برنامه‌های توانبخشی بیشترین اثرگذاری را روی بهبود این بیماران دارد. این روش مشکلات حرکتی، گفتاری و شناختی بیماران را در کمترین زمان ممکن بهبود می‌بخشد.
تحریک الکتریکی مغز در افراد دارای نقص توجه و بیش فعالی
تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز در اختلالات روانپزشکی
تحریک الکتریکی مغز و تقویت توانایی های حافظه و یادگیری
کاهش درد و کنترل میگرن با تحریک الکتریکی مغز
اعتیاد و تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز
خواب بهتر با تحریک الکتریکی مغز
کمک به درمان لکنت زبان با تحریک الکتریکی مغز
تحریک الکتریکی مغز برای چه افرادی توصیه نمی شود؟
اصولا هر نوع تحریک الکتریکی یا مغناطیسی مغز برای برخی افراد نباید استفاده شود. سابقه تشنج و ابتلا به بیماری صرع یکی از موارد منع استفاده از tDCS است. اگر بیماری صرع دارید یا سابقه تشنج داشته‌اید نباید از تحریک الکتریکی مغز استفاده کنید. در صورتی که از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب یا باتری قلب استفاده می‌کنید، tDCS برای شما مناسب نیست.
تحریک الکتریکی مغز در کلینیک زاگرس کرمانشاه
اگر به دنبال یک مرکز تحریک الکتریکی مغز یا tDCS در کرمانشاه هستید با ما تماس بگیرید. کلینیک توانبخشی زاگرس با به کارگیری تیم درمانی حرفه‌ای، یکی از بهترین انتخاب‌ها در کرمانشاه و غرب کشور است. ما با تشخیص دقیق به کمک ارزیابی ها و مصاحبه حرفه ای نیاز شما به تحریک الکتریکی را بررسی می‌کنیم. در صورت نیاز، طراحی پروتکل‌های درمانی با استناد به آخرین یافته‌های تحقیقاتی دنیا و توسط متخصص علوم اعصاب انجام می‌شود. در نهایت جلسات درمانی با هدف دستیابی به بهترین نتیجه در کمترین زمان ممکن طراحی و اجرا می‌شود. در نهایت ارزیابی مداوم پیشرفت مراجع و اثرگذاری درمان اصل بدیهی تیم تخصصی کلینیک توانبخشی زاگرس است.
تعداد جلسات تحریک الکتریکی مغز
یکی از سوالات متداول مراجعان پرسش در مورد تعداد جلسات tDCS است. تعداد جلسات لازم با توجه به هدف درمان، نوع اختلال و پروتکل طراحی شده متفاوت است. با این وجود برخی تحقیقات اثرگذاری نسبی tDCS را روی برخی اختلالات حتی با تعداد اندکی جلسه درمانی تایید کرده‌اند. با این وجود شدت هر اختلال عامل مهمی برای تعیین تعداد جلسات است. مساله مهم دیگر پیگیری درمان‌های لازم دیگر مانند دارودرمانی یا جلسات توانبخشی و روان‌شناسی است. ترکیب tDCS با این درمان‌ها باعث نتیجه‌گیری بهتر و سریعتر می‌شود.
در نهایت به عنوان یک اصل در کلینیک توانبخشی زاگرس، اثرگذاری و میزان پیشرفت بیمار بعد از 10 جلسه ارزیابی شده و در مورد ادامه جلسات تحریک الکتریکی مغز تصمیم گیری می‌شود. مساله دیگر اهمیت پیگیری و داشتن جلسات فشرده است. داشتن حداقل 2 تا 3 جلسه درمانی در هفته باعث تسریع اثرگذاری می‌شود. در صورت اجرای دقیق پروتکل معمولا اثرگذاری درمان از همان جلسات اول و در نهایت تا جلسه پنجم قابل درک است.
تفاوت تحریک الکتریکی مغز یا tDCS با شوک الکتریکی (ECT)
شوک درمانی یا دادن شوک الکتریکی روشی قدیمی برای درمان برخی بیماری‌های روانپزشکی مقاوم به درمان است. در این روش جریان الکتریکی با ولتاژ بالا به دو طرف مغز القا می‌شود. این جریان قوی معمولا باعث ایجاد تشنج و در نهایت بیهوشی در بیمار می‌شود. اما تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز با جریان بسیار پایین و کنترل شده و در نقاط مشخصی از مغز انجام می‌شود. این روش بدون نیاز یا القای بیهوشی یا مشکل خاصی انجام شده و هیچ گونه عارضه‌ای ندارد.
نکات ضروری برای مراجع و همراهان او
قبل از هر چیز با صبر و حوصله در جلسات ارزیابی و مصاحبه قبل از tDCS شرکت کنید و تمام اطلاعات درخواستی را با جزئیات پاسخ دهید. اطلاعات دقیق برای تصمیم گیری در مورد ضرورت انجام tDCS برای شما و تعداد جلسات و پروتکل درمانی ضروری است.
مساله دوم دادن اطلاعات دقیق در مورد سوابق پزشکی است. سابقه تشنج، وجود هر نوع تومور و توده در مغز، سابقه جراحی مغز و وجود باتری یا دستگاه تنظیم کنننده ضربان قلب را به درمانگر خود اطلاع دهید.
تحریک الکتریکی مغز از طریق پوست سر به جمجمه و نهایت مغز می‌رسد. لازمه این کار تمیز بودن پوست سر است. پس لازم است بیمار قبل از مراجعه دوش بگیرد و موها و پوست سر کاملا تمیز داشته باشد.