تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای (TMS) برای توانبخشی عصبی و اختلالات روانپزشکی: معرفی جامع آر تی ام اس و دستگاه rTMS

تحریک مغناطیسی مغز یا آر تی ام اس (rTMS) یکی از پیشرفته ترین و جدیدترین روش‌های درمانی غیرتهاجمی است که در حوزه پزشکی و توانبخشی به کار گرفته می‌شود. در این روش، دستگاه rTMS با ایجاد پالس‌های مغناطیسی قوی ولی ایمن، نواحی خاصی از مغز را که هدف پروتکل درمانی است تحریک یا مهار می‌کند تا الگوی فعالیت سلول‌های عصبی تغییر کرده و به این ترتیب عملکرد مغز بهبود یابد. خوشبختانه در راستای تکمیل خدمات کلینیک زاگرس، بخصوص برای توانبخشی عصبی در بیماران سکته مغزی و برخی اختلالات گفتاری مانند لکنت، آفازی، و دیزآرتری، یکی از پیشرفته ترین دستگاه های rTMS دنیا را تهیه و راه اندازی کرده ایم و آماده ارائه خدمت به بیماران محترم هستیم. ما به عنوان یکی از معدود مراکز دارای دستگاه آر تی ام اس در کرمانشاه و غرب ایران خدمات تخصصی با پروتکل های دقیق را به مراجعان خود ارائه می دهیم. در این مقاله به صورت جامع به معرفی آر تی ام اس، کاربردها، مکانیزم عملکرد دستگاه rTMS و مزایا و محدودیت‌های آن می‌پردازیم.

تحریک مغناطیسی فراجمجمه ای (TMS)، به ویژه در فرم تکراری آن (rTMS)، به عنوان یک تکنیک غیرتهاجمی نورومدولاسیون با کاربرد در توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب و درمان اختلالات روانپزشکی مطرح شده است. دستگاه rTMS با استفاده از میدان‌های مغناطیسی کنترل شده برای تحریک یا مهار مناطق هدف مغزی، به درمان بیماری‌هایی مانند سکته مغزی (CVA) و اختلالات روانی مختلف از جمله افسردگی کمک می‌کند. در ادامه، مروری جامع شامل مکانیزم آر تی ام اس، اثربخشی بالینی، ایمنی و چشم انداز آینده rTMS در این حوزه ها ارائه شده است.

آر تی ام اس چیست؟

آر تی ام اس که مخفف تحریک مغناطیسی ترانسکرانیال مکرر است، روشی است که در آن با استفاده از دستگاه rTMS پالس‌های مغناطیسی کوتاه و مکرر به سمت مناطق هدف در مغز ارسال می‌شود. این پالس‌ها، باعث ایجاد جریان‌های تحریکی یا مهاری در سلول‌های عصبی شده و فعالیت آنها را تنظیم یا افزایش می‌دهد. خوشبختانه پیشرفت های علمی در زمینه مهندسی پزشکی باعث شده تا کارایی و اثرگذاری این دستگاه ها به شکل قابل توجهی بهبود یافته و افزایش پیدا کند. تجهیزات فراهم شده آر تی ام اس در کیلینیک زاگرس، بهترین دستگاه rTMS در کرمانشاه است. همزمان طراحی و ارائه پروتکل درمانی بیمار محور توسط تیم چندتخصصی شامل متخصص مغز و اعصاب، متخصص علوم اعصاب و توانبخشی، و کارشناس زبده و آموزش دیده انجام می شود. به همین دلیل، کلینیک زاگرس یکی از بهترین مراکز ارائه خدمات آر تی ام اس در کرمانشاه و غرب کشور است و رضایت مراجعه کنندگان ما از خدمات ارائه شده آر تی ام اس گواه این مدعا است.

دستگاه rTMS شبیه به دستگاه MRI است با این تفاوت که میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط دستگاه rTMS قوی اما متمرکز است. میدان مغناطیسی تولید شده توسط دستگاه rTMS بدون درد و عوارض جانبی شدید از پوست و استخوان سر عبور کرده و مغز را تحریک می‌کند. این تحریک می‌تواند به بازگرداندن تعادل عملکردی مغز کمک کرده و اثرات بیماری‌ها یا اختلالات مختلف را کاهش دهد.

عملکرد دستگاه rTMS چگونه است؟

دستگاه rTMS شامل یک سیم پیچ الکترومغناطیسی است که روی سر قرار می‌گیرد و امواج مغناطیسی را به مغز می‌فرستد. این امواج در مغز باعث القای جریان‌های الکتریکی می‌شوند که سلول‌های عصبی را تحریک و فعالیت آنها را افزایش یا کاهش می‌دهد. تکرار این پالس‌ها (مکرر بودن آن) باعث تغییرات طولانی مدت تر در عملکرد مغز نسبت به تحریک مغناطیسی تکی یا همانTMS ساده می‌شود.

دستگاه rTMS از پالس‌های الکترومغناطیسی برای القای جریان‌های الکتریکی در مناطق هدفگذاری شده قشر مغز استفاده می‌کند که موجب مدولاسیون فعالیت عصبی و افزایش نوروپلاستیسیتی می‌شود. آر تی ام اس می‌تواند بر اساس پروتکل طراحی شده و فرکانس مورد استفاده، تحریک کننده (فرکانس بالا) یا مهاری (فرکانس پایین) باشد.

تحریک ناشی از آر تی ام اس می‌تواند متابولیسم و فعالیت نواحی خاصی از مغز را که در بیماری‌ها دچار اختلال شده‌اند، افزایش دهد. به همین دلیل، دستگاه rTMS در درمان بیماری‌هایی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی، سکته مغزی، پارکینسون، لکنت، و اختلالات مختلف حوزه مغز و اعصاب کاربرد دارد.

کاربردهای دستگاه rTMS

درمان افسردگی مقاوم به دارو:

یکی از شناخته شده ترین کاربردهای آر تی ام اس، درمان افسردگی‌هایی است که با دارو یا روان درمانی بهبود نیافته‌اند. پالس‌های مغناطیسی دستگاه rTMS باعث افزایش فعالیت در قشر پیش پیشانی مغز می‌شود که نقشی کلیدی در تنظیم خلق و خو دارد. اثربخشی rTMS برای اختلال افسردگی عمده تایید شده و مطالعات کاهش معنادار علائم و بهبود تمایلات خودکشی با تحریک فرکانس بالا در قشر پیش پیشانی جانبی چپ (dlPFC) را نشان داده‌اند.

توانبخشی پس از سکته مغزی:

استفاده از آر تی ام اس در توانبخشی بیماران سکته مغزی برای بهبود عملکرد حرکتی و بازگرداندن فعالیت‌های مغزی مختل شده مانند قدرت تکلم نتایج قابل توجهی دارد. نتایج بسیار امیدوارکننده درمان بیماران سکته مغزی در مدت کوتاه شروع به فعالیت دستگاه rTMS در کلینیک زاگرس، ما را مصمم به ارائه خدمات تخصصی و طرحی پروتکل های منحصر به فرد برای هر بیمار می کند. نتایج درمان برخی از بیماران در صفحه اینستاگرامی کلینیک زاگرس در دسترس و قابل مشاهده است.

اختلالات روانپزشکی دیگر:

آر تی ام اس می‌تواند در بهبود علائم اضطراب، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و اختلال استرس پس از سانحه موثر باشد.

اختلالات عصبی:

بیماری‌هایی مانند میگرن، سردردهای مزمن، پارکینسون، وزوز گوش و اختلالات حافظه نیز از جمله مواردی هستند که دستگاه rTMS می‌تواند به درمان آنها کمک کند.

آر تی ام اس در توانبخشی پس از سکته مغزی (CVA)

بهبود عملکرد حرکتی

شواهد: متاآنالیزها و تحقیقات کنترل شده تصادفی نشان می‌دهند که دستگاه rTMS در ترکیب با توانبخشی، بهبود چشمگیری در عملکرد حرکتی و فعالیت‌های زندگی روزمره بیماران سکته‌ای ایجاد می‌کند.
عملکرد اندام فوقانی: بهبود در مقیاس‌های استاندارد حرکتی گزارش شده است.
نوروپلاستیسیتی: rTMS با افزایش اتصال عملکردی در مناطق مرتبط با حرکت، توانبخشی را تسهیل می‌کند؛ پروتکل‌ها می‌توانند عدم تعادل مهاری بین دو نیمکره مغز را اصلاح کنند.
زمان بهینه: بیشترین تأثیرات روش آر تی ام اس در مراحل حاد و تحت حاد پس از سکته که دارای پتانسیل نوروپلاستیسیتی بالایی هستند دیده می‌شود. به همین دلیل بهترین زمان شروع درمان آر تی ام اس بلافاصله بعد از ترخیص از بیمارستان است.

بهبود تکلم و اختلالات شناختی بعد از سکته مغزی با دستگاه rTMS

مطالعات اثر آر تی ام اس را بر بهبود اختلال آفازی، اختلال بلع (دیسفاژی)، اختلالات ادراکی-شناختی و مشکلات خلقی نشان داده‌اند.

تحریک مغناطیسی فراجمجمهای (TMS) برای توانبخشی عصبی و اختلالات روانپزشکی: معرفی جامع آر تی ام اس و دستگاه rTMS ، آر تی ام اس ، دستگاه rTMS

مزایا و ویژگی های مهم آر تی ام اس و دستگاه rTMS

آر تی ام اس مزایای متعددی دارد که باعث شده استقبال از آن به طور قابل توجهی افزایش پیدا کند. از جمله مهم ترین مزایای آر تی ام اس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

غیرتهاجمی بودن و کمترین عوارض جانبی نسبت به روش‌های جراحی یا دارویی
عدم نیاز به بیهوشی یا بستری شدن بیمار
تحریک دقیق و هدفمند بخش‌های خاص مغز بدون تأثیر بر بافت‌های اطراف
افزایش طول عمر اثرات درمانی به دلیل تکرار و تنظیم شدت پالس‌ها
ایجاد تغییرات در مدارهای عصبی مرتبط با عملکردهای مغزی

نکات مهم در استفاده از دستگاه rTMS

– درمان با آر تی ام اس بخصوص دز زمینه سکته مغزی باید همراه با برنامه های توانبخشی مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و توانبخشی شناختی باشد تا بهترین و سریع ترین نتیجه به دست بیاید. دستگاه rTMS جایگزین توانبخشی نیست ولی روشی نوین و نتیجه بخش است که نتایج توانبخشی را تسریع و تقویت می‌کند. ترکیب جلسات آر تی ام اس و برنامه توانبخشی توسط تیم درمان تعیین و به اطلاع بیمار می‌رسد.
پروتکل‌های درمانی مانند سرعت و شدت پالس‌ها یا مناطق مغزی هدف توسط تیم درمان و بر اساس شرایط و اولویت‌های بیمار تنظیم می‌شود.
جلسات درمانی معمولاً چندین هفته و هر هفته چند جلسه خواهد بود.
دستگاه rTMS عوارض جانبی عمده‌ای ندارد، اما ممکن است در بعضی افراد سردرد یا احساس ناراحتی در محل قرارگیری کویل گزارش شود که موقتی بوده و به سرعت برطرف می‌شود.
برخی شرایط مانند سابقه تشنج، حاملگی یا داشتن دستگاه‌های فلزی در سر می‌تواند منع مصرف آر تی ام اس باشد.
دوز درمانی: انجام بیش از ۲۰ جلسه rTMS باعث نتایج بهتر می‌شود که نقش تجمعی اثرات نورومدولاسیون را تأیید می‌کند.

دستگاه rTMS به عنوان یک روش پیشرفته، ایمن و مؤثر در درمان بیماری‌ها و اختلالات مغزی و روانی شناخته شده است. این روش با تحریک دقیق و هدفمند نواحی مختلف مغز باعث بهبود عملکرد آن و کاهش علائم بیماری می‌شود. با توجه به غیرتهاجمی بودن و میزان عوارض اندک، دستگاه rTMS روز به روز کاربرد بیشتری در کلینیک‌های توانبخشی و روانپزشکی پیدا می‌کند و امید فراوانی برای بهبود کیفیت زندگی بیماران فراهم می‌آورد.

در نهایت، استفاده از آر تی ام اس به عنوان یک روش مکمل در کنار دیگر درمان‌های پزشکی، گامی مهم در ارتقای سطح سلامت روان و توانبخشی عصبی به شمار می‌آید و تحقیقات روز افزون در این حوزه به توسعه بهتر دستگاه rTMS و کارایی بالاتر آن کمک خواهد کرد.

نتیجه گیری

دستگاه rTMS و درمان آر تی ام اس، درمان امیدوارکننده ای در توانبخشی عصبی پس از سکته و مدیریت اختلالات روانی مانند افسردگی و تمایلات خودکشی است. این تکنیک به دلیل ماهیت غیرتهاجمی، نمایه ایمنی مطلوب و توانایی انعطاف پذیر در نورومدولاسیون مورد استقبال قرار گرفته است. انتخاب دقیق بیماران، طراحی دقیق پروتکل‌های درمانی شخصی سازی شده برای موفقیت درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان تخصصی ترین مرکز دارای دستگاه rTMS در کرمانشاه برای بیماران سکته مغزی و دیگر مراجعان، موکدا توصیه می کنیم جلسات درمانی را هر چه زودتر آغاز کرده و برنامه درمانی را بر اساس پروتکل طراحی شده تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهید.