فارسیهمه چیز درباره نوروفیدبک-مقاله جامع
پیشرفت علم پزشکی و مهندسی پزشکی به معرفی ابزارهای جدید برای بررسی و مشاهده عملکرد مغز منجر شده است. با این ابزارهای جدید، روش‌های نوین درمان غیردارویی برای برخی اختلالات رفتاری و مغزی وجود دارد. این ابزارها و روش‌ها برای بهبود عملکرد مغز و افزایش توانایی‌های ذهنی نیز قابل استفاده است. نوروفیدبک به عنوان روشی نوین برای آموزش مغز زمینه‌ساز درمان بسیاری از بیماری‌ها است. با کمک نوروفیدبک تراپی می‌توان برخی مشکلات افراد جامعه را بدون نیاز به دارو درمان کرد. برای آشنایی با نوروفیدبک و کاربردهای آن با ما همراه باشید.
نوروفیدبک چیست؟
همه ما به طور مداوم فیدبک‌ها یا بازخوردهای مختلفی در مورد ظاهر و رفتار خود از اطرافیان دریافت می‌کنیم. به عنوان مثال: در مورد پوشش خود از نزدیکانمان سوال می‌پرسیم، یا در مقابل آینه نواقص ظاهری خود را رفع می‌کنیم. حالا فرض کنید ابزاری وجود داشته باشد که بتوانیم بازخورد یا فیدبک فعالیت های فیزیولوژیک مانند کارکرد مغز خود را ببینیم و آن‌ها را به سود وضعیت‌های بهتر اصلاح کنیم.
خبر خوب این است که این ابزارها در سال‌های اخیر ساخته شده و در دسترس هستند. به عنوان مثال: چند تا الکترود ساده روی دست وصل می‌شود و شما ضربان قلب خود را روی مانیتور می‌بینید. برخی از این ابزارها با طراحی بازی‌های ساده به شما کمک می‌‌‌کنند که ضربان قلب خود را به محدوده مناسب تغییر دهید. با تکرار این تمرین یاد می‌گیرید که در شرایط خاص، مانند موقعیت‌های اضطراب‌آور، محدوده نرمال ضربان قلب را کنترل کنید.
مشابه این تمرین ابزارهایی برای تنظیم برخی فعالیت‌های فیزیولوژیک مانند تنفس، شاخص‌های فیزیولوژیک اضطراب، قدرت و مقاومت عضلات مهم بدن و مقاومت الکتریکی پوست معرفی شده است. مجموع همه‌ی این روش‌ها به عنوان روش های درمانی مبتنی بر بیوفیدبک شناخته می‌شوند. همه‌ی این ابزارها به نوعی بدن را برای عملکرد بهتر و طبیعی آموزش می‌دهند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها روش نوروفیدبک است. نوروفیدبک در واقع آموزش مغز با استفاده از روش فوق می‌باشد.
روش نوروفیدبک یعنی دادن فیدبک و بازخورد از فعالیت مغز به مراجعه کننده تا بتواند الگوهای فعالیت مغزی خود را به الگوهای کاراتر و طبیعی نزدیک و تبدیل کند. به زبان ساده شما به مغز یاد می‌دهید که چگونه فعالیت کند که دچار اختلال نشود؟
زمانی که شما به یک موضوع خاص فکر می‌کنید، یا یک کار خاص انجام می‌دهید، یا در یک وضعیت هیجانی و روانی خاص هستید، مغز شما یک الگوی فعالیت الکتریکی یا به عبارتی امواج مغزی خاصی را تولید می‌کند. نوروفیدبک همان ابزار یا آینه‌ای است که شما الگوی فعالیت مغزی خود را در آن مشاهده می‌کنید. قاعدتا وقتی این الگوها برای فرد قابل مشاهده شد، می‌تواند تلاش کند با نوروفیدبک تراپی امواج مغزی خود را به الگوی طبیعی‌تر و کاراتر تبدیل کند.
فرض کنید شما اضطراب دارید، یا فرزند شما مشکل توجه و تمرکز دارد. دانشمندان الگوی امواج مغزی اضطراب و کم توجهی و همچنین الگوی امواج مغزی ریلکسیشن و توجه و تمرکز بالا را شناسایی و معرفی کرده‌اند. در قدم اول با انجام تست پایه نوروفیدبک و شناسایی الگوی امواج مغزی شما، وجود اضطراب یا اختلال توجه و تمرکز تایید می‌شود.
در مرحله بعد شما با انجام جلسات مشخص نوروفیدبک تراپی سعی می‌کنید به مغز خود یاد بدهید که الگوی امواجش را به الگوهای ریلکس و با تمرکز بالا تغییر دهد. این کار با نوروفیدبک مقدور است. نوروفیدبک نقش همان آینه‌ای را دارد که شما فعالیت مغز خود را در آن دیده و با انجام بازی‌های ساده سعی می‌کنید آن را به الگوی فعالیت طبیعی نزدیک کنید. با تکرار جلسات نوروفیدبک تراپی الگوی فعالیت مغز شما که قبلا الگوی مضطرب یا بی توجه بود، به الگوی ریلکس و دارای توجه نزدیک می‌شود؛ وقتی این اتفاق می‌افتد شما فردی آرام یا دارای توجه و تمرکز بالا خواهید شد.
روش انجام نوروفیدبک
درمان با نوروفیدبک چند مرحله دارد. قبل از شروع درمان، حتما لازم است که مشکل یا رفتار مورد شکایت تعیین و تایید شود. به عنوان مثال: هر ناآرامی در کودکان بیش فعالی نیست؛ یا هر احساسی که ما تجربه می‌کنیم را نمی‌توان اضطراب یا افسردگی نامید. بنابراین برای شروع نوروفیدبک تراپی عجله نکنید.
قبل از هر چیز باید وجود مشکل یا اختلال مورد نظر با ارزیابی، مصاحبه بالینی و در نهایت تست پایه نوروفیدبک تایید شود. در مواردی فرد مراجعه کننده اختلال، مشکل یا شکایتی ندارد اما هدفش تقویت توانایی‌هایی شناختی مانند تمرکز و حافظه یا افزایش آرامش ذهنی است. در این موارد هم قبل از شروع نوروفیدبک، اهداف و روش درمان توسط تیم نوروتراپیست، روان شناس و متخصص علوم اعصاب در کلینیک زاگرس کرمانشاه بررسی و تعیین می‌شود.
مراحل انجام نوروفیدبک در کلینیک زاگرس کرمانشاه
1. مصاحبه و ارزیابی توسط تیم تخصصی روانشناس و متخصص علوم اعصاب
2. انجام تست پایه نوروفیدبک توسط نوروتراپیست
3. جلسه مشترک تیم درمانی جهت بررسی نتایج ارزیابی‌ها و آزمون ها
4. تصمیم‌گیری برای ضرورت انجام نوروفیدبک و میزان سودمندی آن برای مراجع
5. طراحی برنامه مداخله و پروتکل درمانی و اطلاع دادن به مراجع
6. شروع جلسات نوروفیدبک
7. ارزیابی مجدد و تست پایه نوروفیدبک بعد از جلسه دهم
8. تصمیم گیری برای ادامه یا قطع درمان
بعد از ارزیابی و شنیدن مشکلات مراجع یا اهداف او برای تقویت عملکردهای ذهنی، تست پایه نوروفیدبک انجام می‌شود. این تست تقریبا یک ساعت طول می‌کشد و طی آن فعالیت قسمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف مغز (نیمکره چپ، نیمکره راست، نواحی قدامی یا جلو و نواحی خلفی مغز) ثبت می‌شود.
سیگنال‌های مغزی با استفاده از 4 الکترود و طی انجام فعالیت‌های مختلفی مانند خواندن، نقاشی کشیدن، نوشتن و حالت استراحت ثبت می‌شود. بعد از اتمام تست پایه نوروفیدبک، نوروتراپیست سیگنال‌های به دست آمده را آنالیز کرده و الگوهای مختل نشان دهنده اختلال یا ضعف در عملکردهای مغزی را شناسایی می‌کند. در ادامه یافته‌ها را با روانشناس و متخصص علوم اعصاب در میان می‌گذارد تا اهداف، پروتکل درمانی و تعداد جلسات نوروفیدبک تعیین شود.
پروتکل های درمانی شامل مناطق مغزی هدف و الگوی امواج مطلوب خواهد بود. در نهایت نتایج تست پایه نوروفیدبک و نتیجه جلسه متخصصان در مورد اهداف و جلسات نوروفیدبک، به مراجعه کننده اطلاع داده می‌شود تا در مورد آن تصمیم بگیرد. سپس در جلسات بعدی، برنامه نوروفیدبک تراپی با توجه به پروتکل درمانی، نقاط و سیگنال های هدف شروع می‌شود.
مراجعه کننده بعد از اتصال الکترودها در مقابل کامپیوتر می‌نشیند و دستگاه نوروفیدبک شروع به دریافت و ثبت امواج مغزی می‌کند. بعد از دریافت این امواج توسط الکترودهای متصل شده به سر، دستگاه نوروفیدبک این پالس‌ها را تقویت کرده و به سیستم نرم‌افزاری ارسال می‌کند.
سیستم نرم‌افزاری نیز این امواج را آنالیز کرده و یک بازخورد به شکل بازی ساده تصویری روی صفحه مانتیور به شما نشان می‌دهد. مراجعه کننده باید سعی کند با تغییر امواج مغزی خود، بازی را پیش ببرد. در هر پروتکل درمانی نوع هدف متفاوت بوده و الگوی خاصی از موج مغزی باعث پیش برد بازی می‌شود. مغز با پیدا کردن الگوی مطلوب و تکرار آن بازی را برنده می‌شود. زمانی که الگوی فعالیت مغزی مراجعه کننده به الگوی طبیعی نزدیک شود، بازخورد مثبت به صورت پخش یک صدا، تکمیل شدن یک پازل و یا حرکت یک وسیله نقلیه در مسیر مشخص دریافت می‌شود.
اما هر بار که مغز به اشتباه عمل کند موسیقی یا حرکت تصاویر نیز متوقف می‌شود. این تمرین به معنای پیدا کردن نقطه الگوی فعالیت مثبت مغز است. تکرار این الگوها در جلسات بعدی، مغز مراجع را هر چه بیشتر از الگوهای فعالیت نامناسب دور کرده و به الگوهای فعالیت مناسب و کارا نزدیک می‌کند. تشکیل و تثبیت این الگوها منجر به تغییر رفتار، خلق و توانایی‌های شناختی فرد خواهد شد.
تیم تخصصی ما در کلینیک زاگرس کرمانشاه، سعی می‌کند که بهترین نتیجه را با کمترین جلسات نوروفیدبک به مراجعان هدیه بدهد. ما انتظار داریم که نتیجه درمان از جلسات ابتدائی احساس شود. به این منظور نتایج درمان نوروفیدبک تراپی توسط تیم تخصصی ما بعد از جلسه دهم درمان بررسی خواهد شد. همزمان تست دوم پایه نورفیدبک ثبت می‌شود و نتایج با جلسه اول و قبل از شروع درمان مقایسه می‌شود. در صورت مشاهده تغییرات مثبت، ادامه درمان توصیه می‌شود. اگر بعد از ده جلسه نوروفیدبک، تغییر مثبت مشاهده نگردد ادامه درمان قطع خواهد شد تا هزینه‌های اضافی و کم فایده بر بیمار تحمیل نشود.
نوروفیدبک برای چه افرادی توصیه می شود؟
دو گروه اصلی مراجعان می‌توانند از روش نوروفیدبک استفاده کنند. گروه اول کسانی هستند که مشکلات، شکایت‌ها و یا اختلالاتی در کارکردهای شناختی و هیجانی دارند. گروه دوم افرادی هستند که اختلال یا مشکل خاصی در زمینه‌های مورد بحث ندارند اما مایل هستند توانایی‌های شناختی، ذهنی و هیجانی خود را پرورش و بهبود دهند. تحقیقات، اثرگذاری مثبت نوروفیدبک تراپی را در هر دو گروه فوق تایید کرده است.
دقت کنید که پژوهش‌های علمی، نوروفیدبک را برای برخی از این مشکلات تایید کرده و قاعدتا نوروفیدبک تراپی روشی درمانی برای همه مشکلات و اختلالات روان پزشکی و مغز و اعصاب نیست. به همین دلیل مراجعان کلینیک زاگرس کرمانشاه قبل از شروع فرآیند درمان، از نظر ضرورت و مفید بودن روش نوروفیدبک توسط تیم تخصصی ارزیابی می‌شوند. در ادامه مشکلات و اختلالاتی را که بر اساس پژوهش های معتبر علمی از درمان نوروفیدبک سود می‌برند معرفی می‌کنیم.
اختلال نقص توجه یا ضعف توجه و تمرکز
اختلال توجه و تمرکز، بیشتر در کودکان و دانش‌آموزان و به عنوان اختلالی رشدی دیده می‌شود. وجود این اختلال و ضعف در توجه و تمرکز می‌تواند منجر به تاخیر رشد ذهنی، شناختی و زبانی شود. در دانش‌آموزان نیز این مشکل باعث افت تحصیلی، عدم پیروی از برنامه های کلاسی و در نهایت کاهش اعتماد به نفس می‌شود. این مشکل در بزرگسالان نیز می‌تواند به دلایل مختلف بروز پیدا کند. یکی از اولین مشکلاتی که توسط روش نوروفیدبک درمان شده است، اختلال توجه است. تحقیقات زیادی اثرگذاری نوروفیدبک تراپی را روی بهبود توجه و افزایش تمرکز تایید کرده‌اند.
تعداد جلسات نوروفیدبک برای بهبود توجه و تمرکز با توجه به شدت اختلال، سن، مشکلات همراه و میزان همکاری مراجعه کننده تعیین می‌شود. بهبود توجه و تمرکز با نوروفیدبک باعث بهبود عملکرد تحصیلی در دانش آموزان و تسریع رشد ذهنی و زبانی در کودکان می‌شود.
اضطراب و اختلالات اضطرابی
اضطراب یکی از حالت‌های هیجانی مخرب و فلج کننده است. شدت اضطراب درجات متفاوتی دارد و با استفاده از ابزارهای مختلف اندازه گیری می‌شود. تحقیقات نشان داده است که نوروفیدبک تراپی برای افراد دارای اضطراب خفیف و متوسط سودمند است. الگوی امواج مغزی اضطراب پروتکل‌های موثری برای درمان مشکلات اضطرابی با نورفیدبک معرفی شده است.
اختلالات و مشکلات خواب
مشکل در به خواب رفتن، نبود خواب کافی شبانه، بیدار شدن‌های متعدد در طول شب، هجوم افکار مختلف قبل از خواب و خواب آلودگی و خستگی روزانه از علائم شناخته شده اختلال بی خوابی است. بی خوابی خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند مشکلات قلبی و عروقی و دیابت را زیاد می‌کند و منجر به پیرمغزی و ضعف توانایی‌های ذهنی می‌شود. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که پروتکل‌های تخصصی نوروفیدبک می‌تواند کمیت و کیفیت خواب را در مراجعان بهبود ببخشد و به درمان اختلال بی خوابی کمک بکند.
افسردگی
افسردگی مشکلی شایع در جوامع امروزی است. اختلال افسردگی پیچیدگی‌های زیادی دارد و روش‌های درمانی مختلفی مانند دارودرمانی، روان درمانی، رفتاردرمانی و شناخت درمانی یا ترکیبی از آن‌ها برای بهبود علائم معرفی شده است. نتایج پژوهش‌های مختلف اثرگذاری نسبی نوروفیدبک روی افسردگی را نشان داده است.
تقویت عملکردهی ذهنی و شناختی
فرض کنید شما فردی هستید که شکایتی از اضطراب، افسردگی یا مشکل تمرکز ندارید، اما بنا به دلایل شغلی و تحصیلی نیاز دارید که بهتر و بیشتر تمرکز کنید، یا آرامش خود را در شرایط شغلی یا دوره امتحانات آخر سال بیشتر حفظ کنید. نوروفیدبک تراپی برای افرادی مثل شما گزینه مناسبی است. با اجرای پروتکل‌های خاص، نوروفیدبک باعث بهبود عملکردهای ذهنی و افزایش احتمال موفقیت شما در حوزه های مختلف خواهد شد.
نوروفیدبک برای چه افرادی سودمند است؟
1. افرادی که تشخیص اختلال توجه و تمرکز برای آن‌ها داده شده است.
2. افرادی که در توجه به مسائل مهم و حفظ تمرکز دچار مشکل هستند.
3. افرادی که دچار دوره‌های مختلف احساس اضطراب هستند یا تشخیص اختلالات اضطرابی گرفته‌اند.
4. کسانی که دچار مشکل بی‌خوابی هستند یا خواب باکیفیت ندارند.
5. افرادی که احساس افسردگی دارند.
6. کسانی که خلق افسرده یا اختلال افسردگی دارند.
7. دانش آموزانی که به دنبال کاهش اضطراب امتحان هستند.
8. افرادی که می خواهند توانایی‌های ذهنی خود مانند توجه و تمرکز را تقویت کنند.
عوارض نوروفیدبک
یک واقعیت عالی و قابل توجه در مورد نوروفیدبک عدم وجود عارضه است. تاکنون هیچ عارضه قابل توجه یا نگران کننده‌ای توسط هیچ کدام از تحقیقات جهانی انجام شده توسط مراکز دانشگاهی معتبر، برای روش نوروفیدبک گزارش نشده است. این خبر خوب در مورد نوروفیدبک قابل انتظار است. زیرا در نوروفیدبک تنها الگوی فعالیت امواج مغزی به سوی الگوی طبیعی سوق داده می‌شود و این کار هیچ نکته منفی برای مغز ندارد.
آماده شدن برای جلسات نوروفیدبک
برای شرکت در جلسات نوروفیدبک لازم است فرد آمادگی داشته باشد. از آنجا که وضعیت‌هایی مانند خستگی، خواب آلودگی، گرسنگی و تشنگی روی فعالیت مغز اثرگذار است، لازم است فرد قبل از حضور در جلسه به این موارد توجه کند. بهتر است قبل از مراجعه میان وعده سبکی میل شود و فرد تشنه نباشد. نوشیدن آب حین جلسه مانعی ندارد و بهتر است مراجع آب یا نوشیدنی دلخواه غیرکافئینی همراه داشته باشد.
دو ساعت قبل از شروع جلسه نباید نوشیدنی کافئینی مصرف شود. مساله مهم دیگر این است که فرد نباید خیلی خسته یا خواب آلود باشد. یک چرت بعدازظهر کوتاه در روز مراجعه بهترین توصیه است. تست پایه نوروفیدبک هیچ درد یا حس ناخوشایندی برای مراجع ندارد و اطمینان از این مساله جهت شروع جلسات ضروری است.
نوروفیدبک در کلینیک توانبخشی زاگرس کرمانشاه
در کلینیک توانبخشی زاگرس کرمانشاه، نوروفیدبک تراپی با به روز‌ترین و بهترین تجهیزات از شناخته شده‌ترین شرکت جهانی و زیرنظر متخصص علوم اعصاب انجام می‌شود. ما تجربه ارزشمند بیش از یک دهه ارائه خدمات روش نوروفیدبک، بیوفیدبک، و تحریک الکتریکی مغز را برای توانبخشی و درمان مشکلات مختلف داریم و مفتخریم این خدمات را با همکاری تیم باتجریه و متخصص نوروتراپیست و روانشناس انجام می‌دهیم. برای مشاوره می‌توانید از طریق کانال‌های ارتباطی که در سایت قرار داده شده‌اند، با ما در ارتباط باشید.