14 مورد از مهم ترین علائم اختلال بلع که لازم است بشناسید


اختلال بلع میتواند از سنین نوزادی تا سالمندی اتفاق بیافتد اما شیوع آن با افزایش سن و بخصوص در سنین بالاتر بیشتر میشود. آشنایی با علائم اختلال بلع در بیماران مختلف و حتی در افرادی که دچار بیماری مشخصی نیستند، برای مدیریت بیماری، تغذیه مناسب و افزایش شانس بهبودی ضروری است. عمل بلع ضروریترین عملکرد بدن برای تامین آب و مواد غذایی لازم برای ادامه حیات است.
مراحل و فازهای مختلفی برای آماده سازی و انتقال ماده غذایی از دهان به معده انجام میشود و علائم اختلال بلع میتواند در هر کدام از این مراحل ایجاد شود. مراکز عصبی زیادی در مغز به صورت هماهنگ با هم کار میکنند تا عمل بلع به طور کامل و راحت انجام شود. هر نوع مشکل یا بدکارکردی در این مکانیسمها منجر به اختلال بلع یا دیسفاژی در فرد میشود.
به دلیل اهمیت بسیار حیاتی بلع، سیستمی دقیق و پیچیده در مغز آن را مدیریت کرده و با عملکرد تنفس هماهنگ میکند. این هماهنگی به دلیل اینکه هر دو عمل قورت دادن مواد غذایی و کشیدن هوا به داخل ریهها از یک مسیر مشترک استفاده میکنند بسیار ضروری و حیاتی است. هر گونه اختلال در این هماهنگی باعث ورود مایعات و مواد غذایی به داخل ریهها، ایجاد عفونتهای ریه، و تهدید حیات بیمار میشود. به همین دلیل شناخت علائم اختلال بلع یکی از مهمترین مهارتها برای تیم پزشکی و مراقبین و اطرافیان بیماران است.
عوارض و خطرات اختلال بلع:
- آبریزش یا خروج مواد غذایی از دهان
- بلع دردناک
- وقوع سرفههای هنگام خوردن
- وقوع سرفه بلافاصله یا تا چند دقیقه بعد از خوردن
- طولانی شدن زمان خوردن
- احساس گیر کردن لقمه در گلو
- بلع سخت و با تقلا
- مشکل در قورت دادن بزاق
- عدم توانایی در خوردن مواد غذایی جامد
- بلع صدادار هنگام نوشیدن مایعات
- احساس تنگی نفس حین خوردن
- تغییر صدا بعد از خوردن و بخصوص نوشیدن مایعات
- کاهش وزن قابل توجه در زمان کوتاه
- عفونت های مکرر ریه
مراحل اصلی عمل بلع
عمل بلع مواد غذایی در سه فاز اصلی و مهم انجام میشود. آشنایی با فازهای مختلف عمل بلع برای تشخیص، درمان و مدیریت اختلال بلع ضروری است. اولین مرحله فاز دهانی است که شامل جویدن و آماده سازی لقمهی غذا است و به کمک عضلات صورت و حرکت مفصل فک، دندانها و حرکات سریع و ماهرانه زبان انجام میشود. این مرحله تحت کنترل فرد و به صورت ارادی انجام میشود. مرحله دهانی عمل بلع یکی از لذتبخشترین فعالیت اجتماعی با خانواده و اطرافیان است به همین دلیل اختلال بلع همزمان با عوارض شدید برای سلامتی فرد، به گوشه گیری و و اضطراب اجتماعی منجر میشود.
بعد از فاز دهانی بلع و هدایت ماده غذایی به ناحیه حلق، تماس ماده غذایی با گیرندههای حسی اپی گلوت و حلق، باعث فعال شدن مرحله حلقی بلع میشود. این فاز رفلکسی و غیرارادی است و خیلی سریع و دقیق انجام میشود. قسمت عمده مشکلات بلع مربوط به اختلال در فاز حلقی است. عمل تنفس با شروع فاز حلقی بلع قطع و مسیر حنجره و نای به طور کامل بسته میشود تا مواد غذایی وارد ریه نشود. با شروع بلع و بالا آمدن حنجره، مواد غذایی موجود در حفرههای حلقی به طور سریع و با قدرت به سمت مری هدایت میشود.
مرحله مروی بلع به دنبال فاز حلقی شروع میشود. در این مرحله با باز شدن دریچه ابتدای مری ماده غذایی وارد مری شده و به سمت معده هدایت میشود. وجود هر نوع توده در طول مری، هر نوع فشار فیزیکی به دلایل مختلف، یا گاهی اسپاسم عضلانی دریچه رورودی مری باعث ایجاد اختلال در فاز مروی بلع میشود.


علائم اختلال بلع
ننشانه های اختلال بلع در سنین مختلف و براساس دلایل لیجاد کننده متفاوت است. مهم ترین نشانه های اختلال بلع در فاز دهانی شامل آبریزش یا خروج مواد غذایی از دهان، بلع دردناک، وقوع سرفههای شدید هنگام خوردن مایعات و طولانی شدن زمان خوردن است. علائم اختلال بلع در فاز دهانی به دلیل وجود اختلال در حرکات لبها، دهان، و زبان برای کنترل و مدیریت غذا ایجاد میشود.
علائم اختلال بلع در فاز حلقی با فاز دهانی متفاوت است. هر نوع تاخیر، ضعف، بدکارکردی و عدم هماهنگی ساختارهای دخیل باعث ایجاد دیسفاژی یا اختلال بلع در این مرحله است که میتواند خطرناک باشد. مهمترین علائم اختلال بلع در فاز حلقی شامل احساسگیر کردن لقمه در گلو، بلع دردناک، بلع سخت و با تقلا، وقوع سرفه حین و بعد از بلعیدن، مشکل در قورت دادن بزاق و عدم توانایی در خوردن مواد غذایی جامد است. بلع صدادار هنگام نوشیدن مایعات و احساس تنگی نفس حین خوردن از دیگر علائم اختلال بلع در این مرحله است.
باقی ماندن ماده غذایی در هایپوفارنکس و پریدن غذا و مایعات در گلو بعداز اتمام عمل بلع از اصلیترین علائم اختلال بلع درد فاز مروی است. همچنین احساس درد هنگام بلع نیز یکی دیگر از نشانه های اختلال بلع در فاز مروی است.
علائم اختلال بلع در سنین مختلف میتواند نمودهای متفاوتی داشته باشد. اما به طور کلی نشانه های اختلال بلع شامل سرفه هنگام نوشیدن و خوردن، برگشت مایعات و غذا از بینی ، بلع دردناک، احساس گیر کردن لقمه در گلو، مشکل در قورت دادن بزاق، مشکل در خوردن مواد غذایی سفت، بلع صدادار، بلع سخت و باتقلا، احساس تنگی نفس هنگام خوردن و عفونتهای مکرر و بدون دلیل ریه است.
اما در نوزادان نشانه های اختلال بلع شامل برگشت مایعات و غذا از بینی، سرفههای مکرر حین خوردن شیر، کبود شدن دستها وصورت بخصوص لبها حین تغذیه، بلع صدادار و عفونتهای مکرر و بدون دلیل ریه است. همچنین علائم اختلال بلع در نوزادان شامل مشکل در مکیدن و طول کشیدن بیش از حد شیر یا غذا دادن (بیشتر از 30 دقیقه)، و عدم وزن گیری متناسب با سن میشود.
علائم اختلال بلع به نوعی نشانه های ورود مواد غذایی به ریه و ایجاد عفونتهای ریه و راه هوایی است. همچنین نشانه های اختلال بلع باعث سوء تغذیه و کم شدن آب بدن میشود. این موارد میتوانند سلامت بیمار را به طور جدی در معرض خطر قرار دهند. در برخی موارد اختلال بلع بدون حضور هیچ بیماری یا توده و انسداد مشخصی در مسیر تغذیه ایجاد میشود. گاهی اختلال بلع عملکردی بخصوص در سنین سالمندی عامل ایجاد علائم اختلال بلع است. در برخی موارد نشانه های اختلال بلع در زمینه اختلالات اضطرابی ایجاد شده و باعث وضعیتی به نام دیسفاژی سایکوژتیک یا اختلال بلع روانزاد میشود.

بدون دیدگاه