فارسیاوتیسم چیست؟ علائم و تشخیص و درمان آن
کودکی را تصور کنید که به یک شهربازی شلوغ رفته است. محیطی پراز صدای خنده و جیغ، نورهای زیاد و رقصان و پر از رفت و آمد و هیاهو. شاید به نظر همه چیز عادی باشد، اما بر خلاف دیگران آن محیط برای کودک غیرعادی و ترسناک است. او به جای بازی با کودکان دیگر، در گوشه‌ای تنها نشسته و به یک شی چرخان خیره شده و نگاهش را از آن برنمی‌دارد. شاید در نگاه اول این کودک کم‌رو یا خجالتی به نظر برسد اما کودک ما به دلیل مشکلی به نام اوتیسم، متفاوت از کودکان دیگر با دنیای اطراف خود ارتباط می‌گیرد. در واقع اوتیسم چیزی فراتر از رفتارهای غیرمعمول می‌باشد که درک و تجربه‌ی فرد را از دنیای پیرامون خود متفاوت می‌کند.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که علائم آن معمولا تا سه سالگی ظاهر می‌شود. تشخیص اوتیسم به واسطه طیفی از علائم و ویژگی‌های رفتاری مشخص می‌شود که معمولا علائم اوتیسم باعث می‌شود کودکان مبتلا به این اختلال با دیگر کودکان تفاوت‌هایی داشته باشند. والدین معمولا اولین کسانی هستند که تشخیص اوتیسم را می‌دهند، زیرا زودتر از بقیه متوجه تفاوت‌ها و تاخیرات فرزند خود در رشد اجتماعی، زبانی و یا رفتاری می‌شوند.
از آنجایی که اوتیسم یک طیف است، علائم اوتیسم، شدت و نحوه ی بروز آن در هرکودک متفاوت می‌باشد، به طوری که برخی مشکلات شدیدتر و برخی نیز مشکلات خفیف‌تری را تجربه می‌کنند. شدت علائم اوتیسم مشخص کننده‌ی جایگاه هر کودک در این طیف می‌باشد. اوتیسم علامت بیولوژیکی مشخصی ندارد بنابراین تشخیص اوتیسم با آزمایش‌های خون یا فیزیولوژیکی امکان پذیر نمی‌باشد. تشخیص اوتیسم بیشتر براساس مشاهده رفتاری و تعاملات اجتماعی کودک امکان‌پذیر است.
حوزه های آسیب دیده در اختلال طیف اوتیسم کدام‌اند؟
- نقص در تعاملات و ارتباطات اجتماعی
- رفتارها، علائق و فعالیت‌های محدود و تکراری
نقص در تعاملات و ارتباطات اجتماعی:
اولین و اساسی‌ترین ویژگی فرد برای تشخیص اوتیسم، مشکل در تعامل و برقراری ارتباط با دیگران است. این افراد چه در ارتباطات کلامی و چه غیرکلامی( تماس چشمی، میمیک صورت) دچار مشکل هستند. اکثر کودکان اوتیسم معمولا با مشکلات زبانی و ارتباطی مواجه‌اند. برخی از آنها ممکن است اصلا قادر به صحبت کردن نباشند، یا با تاخیر در رشد زبانی مواجه شوند. حتی زمانی که صحبت می‌کنند، گفتارشان اغلب به صورت طوطی‌وار و تکراریست و توانایی درک مفاهیم و معانی جملات را به خوبی ندارند.
با این وجود، مشکلات ارتباطی این کودکان تنها به ضعف در کلام محدود نمی‌شود. آنها اغلب تمایل دارند به جای برقراری ارتباط با دیگران، در انزوا و تنهایی بمانند و حتی پس از بهبود مهارت‌های زبانی، ارتباط برقرار کردن با دیگران برایشان چالش برانگیز باقی می‌ماند. کودکان اوتیسم به ندرت به دیگران نزدیک می‌شوند و تقریبا هیچ‌گاه در شروع مکالمه و سلام کردن پیشقدم نمی‌شوند. همچنین از دیگر علائم برای تشخیص اوتیسم این است که معمولا هنگام صحبت با دیگران، از برقراری تماس چشمی اجتناب می‌کنند.
مشکلات آنها در تعاملات اجتماعی معمولا عمیق‌تر از ناتوانی در صحبت کردن است؛ آنها اغلب نمی‌توانند نیت‌ها، احساسات و هیجانات دیگران را درک کنند و نسبت به رفتار دیگران بی‌تفاوت هستند؛ به همین دلیل است که در پاسخ به تعاملات اجتماعی دچار مشکل‌اند. البته کودکانی که به نوع خفیف تر اوتیسم مبتلا هستند ممکن است بتوانند برخی از ژست‌ها یا حالات چهره‌ای را به احساسات مرتبط کنند. مثلا ممکن است بفهمند که اخم نشان دهنده‌ی خشم یا عدم تایید است، اما درک نمی‌کنند که چرا دیگران چنین احساساتی را بروز می‌دهند.
رفتار ها، علائق و فعالیت‌های محدود و تکراری:
حوزه آسیب دیده دیگر کودکان اوتیسم، رفتارها، علائق و فعالیت‌های تکراری و محدود است. یکی از ویژگی‌های بارز این کودکان برای تشخیص اوتیسم، انجام حرکات تکراری و استفاده‌ی کلیشه‌ای از اشیا است. برای مثال، چرخاندن مداوم چرخ ماشین یا ردیف کردن وسائل و اسباب بازی‌ها. این کودکان ممکن است صداها و حرکات ساده‌ای را به طور پیوسته و یکنواخت تکرار کنند. همچنین پدیده‌ای به نام اکولالیا در آنها دیده می‌شود که به معنای تکرار کلیشه‌ای صداها، کلمات یا عبارات خاص است.
از دیگر ویژگی‌ها، اصرار شدید بر حفظ محیط ثابت و عدم تغییر در آن است. کودکان اوتیسم به شدت به روتین‌ها و عادات روزمره‌ی خود پایبند هستند و هرگونه تغییر کوچک در محیط یا برنامه‌های روزانه می‌تواند باعث ناراحتی و اضطراب شدید در آنها شود. علایق این کودکان بسیار محدود و ثابت است، به طوری که گاهی به اشیای غیر معمول و عجیب دلبستگی شدید پیدا می‌کنند.
از دیگر ویژگی‌ها، اصرار شدید بر حفظ محیط ثابت و عدم تغییر در آن است. کودکان اوتیسم به شدت به روتین‌ها و عادات روزمره‌ی خود پایبند هستند و هرگونه تغییر کوچک در محیط یا برنامه‌های روزانه می‌تواند باعث ناراحتی و اضطراب شدید در آنها شود. علایق این کودکان بسیار محدود و ثابت است، به طوری که گاهی به اشیای غیر معمول و عجیب دلبستگی شدید پیدا می‌کنند.
از طرف دیگر، آنها ممکن است به محرک‌های حسی واکنش غیرمعمول نشان دهند، برخی ممکن است به شدت نسبت به صداها یا بافت‌های خاص حساس باشند، در حالی که برخی دیگر به محرک‌های حسی مانند درد یا تغییرات دمای محیط بی‌تفاوت‌اند. همچنین ممکن است این کودکان علاقه غیرعادی به لمس اشیا، بوئیدن آنها یا توجه شدید به نور یا حرکت از خود نشان دهند.
شدت اختلال اوتیسم
شدت اختلال اوتیسم براساس دو معیار اصلی شدت اختلال ارتباط اجتماعی و شدت الگوی رفتارهای کلیشه‌ای تکراری سنجیده می‌شود که سه سطح برای آن در نظر گرفته شده است.
سطح یک(اوتیسم خفیف): نیازمند حمایت کم دارد.
سطح دو(اوتیسم متوسط): نیازمند حمایت زیاد و قابل توجه دارد.
سطح سه(اوتیسم شدید): نیازمند حمایت بسیار زیاد و مداوم دارد.
تشخیص اوتیسم و علائم بالینی
الف) علائم اوتیسم باید در سنین کودکی شروع شده باشد. با این وجود در بعضی از کودکان نشانه‌ها در ابتدا خیلی جلب توجه نمی‌کنند بروز علائم اوتیسم زمانی است که توانایی‌ها و ظرفیت‌های محدود ارتباطی-کلامی پاسخگوی نیازهای ارتباطی کودک نیست. در برخی بزرگسالان نیز مکانیسم‌های جبرانی یادگرفته شده توسط فرد علائم اوتیسم را پوشش داده و پنهان می‌کند.
ب) علائم اوتیسم ذکر شده باید از نظر بالینی آسیب قابل توجه به عملکردهای اجتماعی، شغلی و دیگر جنبه‌های مهم زندگی فرد بزند.
ج) علائم اوتیسم مشاهده شده باید با مسائلی مانند عقب ماندگی ذهنی یا مشکلات رشدی قابل توجیه نباشد. تشخیص اوتیسم زمانی تایید می‌شود که توانایی ارتباط اجتماعی پایین‌تر از حد قابل انتظار بر اساس وضعیت هوشی-شناختی فرد باشد.
درمان
برای بالا رفتن کیفیت زندگی و سازگار شدن افراد مبتلا به اختلال اوتیسم تلاش‌های زیادی انجام شده است. همانطور که گفته شد عمده‌ی مشکلات این افراد در حیطه‌ی برقراری ارتباط است و بدون مراقبت دیگران نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند. بنابراین یک درمان چند جانبه برای این افراد در نظر گرفته شده است. خط اول دارودرمانی؛ برای مدیریت علائم اوتیسم و کاهش رفتارهای مشکل‌زا مثل پرخاشگری یا خودزنی، معمولا دارودرمانی را در خط اول درمان قرار می‌دهند.
از دیگر روش‌ها برای مدیریت علائم اوتیسم، کاردرمانی و گفتاردرمانی است، که منجر به تقویت مهارت های گفتاری و ارتباطی کودکان طیف اوتیسم می‌شود. همچنین در حیطه ی روانشناسی، استفاده از روش‌های رفتاری همانند تحلیل رفتار کاربردی(ABA)، تیچ، فلورتایم و روش‌های مبتنی بربازی و تعاملات اجتماعی، به یادگیری رفتارهای مطلوب و کاهش رفتارهای نامطلوب و افزایش مهارت آموزی فرد مبتلا به اوتیسم کمک بسیار زیادی می‌کند. در نهایت بهبود علائم اوتیسم نیازمند درمانی چندجانبه و ترکیبی است تا بتواند بیشترین تاثیر را داشته باشد.
بدون دیدگاه