علائم و راهکارهایی برای درمان رفلاکس معده


بیماری رفلاکس معده باعث برگشت اسید معده به مری، حلق و حنجره میشود و میتواند عوارض جدی برای سلامت بیمار داشته و کیفیت زندگی او را به شدت پایین بیاورد. تحقیقات نشان میدهد که شیوع بیماری رفلاکس معده در جمعیت ایرانی به شدت بالا است و حدود 40 درصد ایرانیان به بیماری رفلاکس معده دچار میشوند. این واقعیت را در مراجعان روزانه به وضوح مشاهده میکنیم. درصد بسیار بالایی از بیمارانی که در کلینیک زاگرس کرمانشاه استروبوسکوپی حنجره یا آندوسکوپی بلع میشوند درجات قابل ملاحظهای از رفلاکس معده دارند. برای آشنایی با این بیماری و راههای کنترل و درمان آن مقاله حاضر را تا انتها مطالعه کنید و با دیگران به اشتراک بگذارید.
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده هر نوع برگشت اسید و محتویات معده به سمت مری و نواحی بالاتر مثل حلق و حنجره است. در حالت عادی یک دریچه در انتهای مری از برگشت اسید و محتویات معده به سمت بالا جلوگیری میکند. اگر به هر دلیل این دریچه شل شود یا به خوبی عمل نکند محتویات معده به سمت مری و حلق برمیگردد. بافت مخاطی مری و حلق و حنجره مانند معده دارای پوشش محافظتی در برابر اسید نیستند. به همین دلیل بیماری رفلاکس باعث آسیب جدی به این نواحی شده و عوارض خطرناکی برای بیماران ایجاد میکند.
انواع رفلاکس معده
بیماری ریفلاکس معده دو نوع دارد. اگر اسید معده تنها تا ناحیه ابتدای مری برگردد، بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) اتفاق میافتد. این نوع از رفلاکس معده باعث ایجاد ناراحتی در مری میشود. این وضعیت به دلیل اختلال عملکرد دریچه تحتانی مری اتفاق میافتد. اختلال این درچه باعث میشود اسید و آنزیمهای معده به سمت مری برگردد.
در برخی موارد اسید معده به دلیل اختلال عملکرد دریچه فوقانی مری، نواحی بالاتر از مری مانند حلق و حنجره و حتی دهان را هم تحت تاثیر قرار میدهد. این حالت بیماری رفلاکس معده به اسم رفلاکس حنجره ای حلقی یا LPR شناخته میشود و در ناحیه گلو ایجاد درد، سوزش و ناراحتی میکند. علائم و درمان هر کدام از این دو نوع رفلاکس معده را در ادامه مطالعه کنید.
علائم رفلاکس معده
در رفلاکس معده نوع اول یا رفلاکس مری اولین علامت سوزش سر دل است. سوزش سر دل نوعی احساس سوزش در قفسه سینه ایجاد میکند. برگشت واضح و قابل احساس محتویات معده به گلو یکیدیگر از علائم این نوع رفلاکس معده است. اختلال بلع، حالت تهوع و احساس طعم ناخوشایند اسید در داخل دهان از دیگر علائم احتمالی رفلاکس معده به مری است. یکیدیگر از علائم رفلاکس مری سوءهاضمه است. رفلاکس معده مزمن و طولانی مدت میتواند باعث ایجاد التهاب شدید مری شده و خطر ایجاد سرطانهای مری را افزایش میدهد.
علائم رفلاکس معده به مری:
1. احساس سوزش سر دل
2. برگشت محتویات معده به گلو
3. احساس مزه ناخوشایند اسید در دهان
4. بوی بد دهان بخصوص هنگام صبح
5. اختلال در بلع
6. حالت تهوع


علائم رفلاکس ساکت یا رفلاکس حلقی-حنجره ای:
1. خشونت و گرفتگی صدا
2. کاهش قدرت و کیفیت صوت
3. گلودرد طولانی مدت و مزمن
4. صاف کردن مکرر گلو
5. ترشحات پشت حلقی
6. احساس توده در گلو
7. علائم شبیه آسم و مشکلات تنفسی
8. سرفه مزمن
9. خلط بیش از حد در گلو
10. مشکل در بلعیدن غذا و مایعات
11. التهاب شدید حنجره و تارهای صوتی
12. خس خس سینه
13. عفونت های مکرر راه هوایی
رفلاکس حلقی حنجره ای باعث ایجاد علائم غیرطبیعی تنفسی و مشکلات ناحیه گلو میشود. در این حالت اسید معده از مری گذشته و روی ناحیه حلق و حنجره اثر می گذارد. در حالی که علامت اصلی رفلاکس معده به مری سوزش سر دل است، رفلاکس حلقی حنجره ای باعث ایجاد علائمی مانند سوزش سر دل نمیشود و علائم دیگری دارد. بنابراین دقت کنید که نداشتن سوزش سر دل دلیل قانع کنندهای برای اطمینان از نبود بیماری رفلاکس معده نیست.
رفلاکس نوع دوم یا رفلاکس حلقی حنجره ای به عنوان رفلاکس ساکت یا بدون علامت نیز شناخته میشود. بسیاری از بیمارانی که با شکایت گرفتگی صدا برای استروبوسکوپی حنجره ارجاع داده میشوند، در مشاهدات استروبوسکوپی دارای درجاتی از رفلاکس معده نوع دوم هستند، اما همواره با تعجب منکر وجود هر نوع علامتی از رفلاکس معده میشوند. دلیل این مساله وجود رفلاکس ساکت یا بدون علامت در آن هاست که باید جدی گرفته شده و برای درمان آن اقدام کنند.
گاهی علائم رفلاکس حلقی حنجره ای به صورت گلودرد یا سرفه بروز میکند. به همین دلیل با آلرژی یا سرماخوردگی اشتباه گرفته میشود. این نوع رفلاکس به دلیل درگیری ناحیه گلو و حنجره باعث ایجاد مشکل در عملکردهای حنجره شامل اختلال در تنفس و اختلال صوت یا گرفتگی صدا میشود. تحقیقات نشان میدهد تقریبا نیمی از بیماران دچار خشونت و گرفتگی صدا درجاتی از رفلاکس حنجره ای حلقی دارند.
علت رفلاکس معده
دلیل اصلی رفلاکس معده ضعف و شلی دریچه انتهای مری است. این مشکل میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی عوامل باعث ضعیف شدن تدریجی دریچههای مری میشوند اما برخی از عوال به صورت موقت این دریچهها را تحت تاثیر قرار میدهند. معمولا وجود چند عامل همزمان در بیماران دچار رفلاکس معده باعث ایجاد این مشکل میشود. عوامل مهم و قابل کنترلی که باعث شروع و تداوم رفلاکس معده به مری میشوند شامل رژیمهای غذایی نامناسب و عوامل مرتبط با سبک زندگی هستند. مصرف برخی داروها به دلیل اثر شل کنندگی روی دریچه انتهای مری باعث ایجاد رفلاکس معده میشود. در مورد رفلاکس حنجره ای حلقی مساله اندکی متفاوت است در این نوع رفلاکس دریچه فوقانی مری نیز دچار مشکل شده و محتویات معده بعد از گذشتن از مری به ناحیه حلق و حنجره میرسد. مصرف برخی غذاها، کشیدن سیگار، مصرف الکل و چاقی از جمله عوامل موثر بر ایجاد رفلاکس حنجره ای حلقی هستند. در برخی موارد عامل ایجاد کننده شناسایی نخواهد شد اما رعایت موارد ضروری مطرح شده معمولا در همه بیماران باعث کاهش علائم و کمک به درمان رفلاکس معده میشود.
اولین مانع در مسیر برگشت اسید و محتویات معده دریچه تحتانی مری است. در صورت اختلال در عملکرد این دریچه اسید معده به سمت مری برگشته و ایجاد علائم بیماری رفلاکس معده میکند. اگر این برگشت زیاد و قابل توجه باشد شما علائم بیماری را حس خواهید کرد. در برخی موارد برگشت اسید کم است و به دلیل اینکه مری درجاتی از مکانیسم و بافت محافظتی دارد شما در ابتدا هیچ علائمی از بیماری را احساس نمیکنید اما در ادامه علائم بیماری بروز پیدا میکنند. در مورد رفلاکس حنجره ای حلقی این مساله فرق دارد. چون گلو و حنجره فاقد بافت محافظتی هستند، با اولین تماس اسید معده تخریب شده و علائم بیماری احساس میشود. به همین دلیل بسیاری از بیماران بدون داشتن علائم رفلاکس مروی و تنها با علائم شبیه التهاب گلو یا سرماخوردگی و گرفتگی صدا مراجعه میکنند
عواملی که باعث ضعیف شدن دریچه تحتانی مری میشوند شامل:
- داروهای آرامبخش بنزودیازپینی مانند لورازپام، کلورازپام، دیازپام، آلپرازولام و تمازپام
- مهارکنندههای کانال های کلسیمی مانند دیلتیازم، وراپامیل، نیمودیپین، نیفدیپین و آملودیپین که برای درمان فشار خون بالا استفاده میشوند.
- داروهای ضدافسردگی سه حلقهای مانند آمیتریپتیلین، ایمیپرامین، نورتریپتیلین و میرتازاپین
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن
- داروی ضدآسم تئوفیلین
- داروهای هورمونی مورد استفاده در دوران یائسگی


درمورد آندوسکوپی بلع بیشتر بخوانید
- قهوه
- شکلات
- الکل
- نعناع
- سیر
- پیاز
- بلافاصله دراز کشیدن بعد از خوردن غذا.
- خوابیدن به پشت که باعث غوطه ورشدن دریچه تحتانی مری در اسید معده میشود.
- خوردن وعدههای غذایی سنگین که زمان هضم را افزایش میدهد.
- پوشیدن لباسها و کمربندهای تنگ بخصوص حین خوردن و زمان نشستن.
- فتق هیاتال. در این وضعیت معده به سمت بالا برآمده و از دیافراگم میگذرد. در این حالت دریچه تحتانی مری قسمتی از حمایت دیافراگمی خود را از دست داده و ضعیفتر میشود.
- حاملگی با ایجاد فشار شکمی روی دیافراگم و معده باعث ایجاد رفلاکس معده میشود. همچنین تغییرات هورمونی هنگام بارداری در ایجاد بیماری رفلاکس معده موثر است. بسیاری از خانمهای باردار به بیماری رفلاکس معده مبتلا میشوند.
- چاقی نیز با افزایش تدریجی فشار شکمی باعث ضعیف شدن تدریجی دریچه تحتانی مری و ایجاد بیماری رفلاکس معده میشود.
- کشیدن سیگار از طریق اثر شل کنندگی روی دریچه تحتانی مری باعث ایجاد بیماری رفلاکس معده میشود. همچنین مصرف درازمدت سیگار از طریق ایجاد سرفههای مزمن یکی از دلایل اصلی ایجاد فتق هیاتال است.
- عادت آروغ زدن نیز میتواند باعث شروع رفلاکس معده شود.
- آواز خواندن و ورزش کردن بعد از خوردن میتواند باعث ایجاد و تشدید رفلاکس معده شود.
درمان رفلاکس معده
مانند بسیاری از بیماریهای دیگر هیچ روش سریع و راحتی برای درمان رفلاکس معده وجود ندارد. درمان رفلاکس معده با شناسایی و رفع علت ایجادکننده شروع میشود. اغلب، تنها یک دلیل واضح منجر به رفلاکس معده نمیشود، بلکه مجموعهای از دلایل با هم باعث ایجاد رفلاکس معده میگردند. بنابراین پزشک شما روی رژیم غذایی و سبک زندگی تمرکز میکند تا همه علل احتمالی را برای درمان رفلاکس معده کاهش دهد. علاوه بر مصرف داروهایی که پزشک شما تجویز میکند شما باید به دو مساله مهم دیگر توجه کنید تا از درمان رفلاکس معده نتیجه بگیرید. مساله اول عوامل مرتبط با سبک زندگی است. اضافه وزن، عادات غذایی و مصرف سیگار و مواد مخدر باعث تشدید رفلاکس معده میشوند. همچنین کاهش مصرف چربیها و غذاهای سرخ شده، تندی و چای و نوشیدنیهای کافئینی به همراه کاهش وزن به درمان رفلاکس معده کمک میکند.
مساله دوم مشکلات روانشناختی و توجه به سلامت روان است. طیف وسیعی از مسائل و مشکلات روانشناختی از جمله اضطراب باعث شروع و تشدید رفلاکس معده میشود. بدون توجه به این جنبه مهم، درمان رفلاکس معده ممکن نیست. در صورت لزوم مشاوره های روان شناختی مرتبط و ارجاع به روانپزشک توصیه میشود.
در بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس معده مساله خطرناک نبوده و معمولا با اصلاح رژیم غدایی و سبک زندگی شرایط یهتر میشود. درمان رفلاکس معده شامل درمانهای داروئی و رژیم غذایی برای کاهش ترشح اسید معده، کاهش فشار روی اسفنکترهای تحتانی و فوقانی مری، درمان التهاب گلو و پیشگیری از ایجاد عوارض جدی و پیچیده است. اصلاح سبک زندگی شامل کاهش مصرف و ترک سیگار و پرهیز از مصرف مشروبات الکلی برای درمان رفلاکس معده ضروری است. پرهیز از دراز کشیدن بعد از مصرف وعدههای غذایی و استفاده از بالش بلند هنگام خوابیدن توصیه میشود. همچنین باید از خوردن وعدههای سنگین قبل از خواب به طور کامل پرهیز کرد. رعایت موارد فوق بخصوص در رفلاکس حنجره ای حلقی کارساز است چرا که در این وضعیت میزان برگشت اسید شدید نبوده و با اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی درمان رفلاکس معده به راحتی ممکن است. معمولا ادامه روند درمان به مدت چند ماه لازم است تا درمان رفلاکس معده کامل شود.


داروهای مختلفی برای درمان رفلاکس معده تجویز میشود. درمانهای داروئی شامل مهارکنندههای پمپ پروتونی یا آنتاگونیستهای گیرنده H2 است. این داروها باعث کاهش ترشح اسید معده میشوند. دارو معمولاً نقش محدودی در درمان رفلاکس معده ایفا میکند. ممکن است برای چند ماه مهارکنندههای پمپ پروتون تجویز شود. این دارو اسید موجود در ریفلاکس شما را خنثی میکند. اگر این روش جواب داد، میتوانید پس از مدتی دارو را قطع کنید. اگر علائم همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است نیاز به استفاده طولانی مدت از داروهای مسدود کننده اسید یا داروهای دیگری برای درمان رفلاکس معده داشته باشید. کاهش دهنده های اسید معده مانند مهارکنندههای پمپ پروتون شامل امپرازول، لانزوپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و دکسلانسوپرازول و مسدودکنندههای H2 مانند سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین محتوای اسید رفلاکس شما را کاهش میدهند. داروهایی به نام آلژیناتها میتوانند به محافظت در برابر سایر محرکهای ریفلاکس مانند آنزیمها کمک کنند.
برای بیمارانی که دچار رفلاکس شدید معده هستند یا به درمانهای دارویی و اصلاح سبک زندگی جواب نمیدهند، جراحی گزینه آخر است. برخی روشهای جراحی باعث تقویت دریچه تحتانی مری و پیشگیری از برگشت اسید معده میشود. برای درمان رفلاکس معده برخی روشهای جدید جراحی کمتر تهاجمی از طریق آندوسکوپی انجام میشود.
رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب برای درمان رفلاکس معده
- وعدههای غذایی سبک بخورید و از پرخوری پرهیز نمائید. مثلا به جای سه وعده غذایی سنگین میتوانید 6 وعده غذایی سبک بخورید.
- از غذاهای چرب، تند و اسیدی پرهیز کنید چون باعث افزایش اسید معده میشوند.
- شام را زودتر بخورید.
- حداقل تا سه ساعت بعد از خوردن دراز نکشید.
- به پهلوی چپ یا طاق باز نخوابید. بهترین حالت برای کنترل بیماری رفلاکس معده خوابیدن به پهلوی چپ است. در این حالت دریچه تحتانی مری در بالاترین وضعیت ممکن و در فضای خالی فوقانی معده قرار گرفته و با محتویات اسید معده در تماس نخواهد بود.
- از آروغ زدن زیاد خودداری کنید. در خوردن عجله نکنید چون خوردن سریع باعث بلعیدن هوا همراه غذا شده و ایجاد آروغ میکند.
- از نوشیدنیهای گازدار مانند نوشابه بپرهیزید. این نوشیدنیها باعث ترشح اسید و افزایش آروغ زدن میشوند.
- فشارهای شکمی را کاهش دهید. پرهیز از پوشیدن لباسهای تنگ و پوشیدن لباسهای گشاد قدم اول است. مرحله بعدی کاهش توده شکمی و کاهش وزن است.
- اگر سیگاری هستید حتما مصرف آن را کاهش دهید. بدون شک ترک سیگار بهترین راه ممکن است. با ترک سیگار شما هیچ ضرری نخواهید کرد.
- از نوشیدنیهای الکلی پرهیز کنید.

سلام بنده مریض آقای دکتر بودم به مدت چندماه ، به دلایل نامعلومی تارهای صوتیم آسیب دید و دچار فلج حنجره شدم زمانیکه به مطب دکتر مراجعه کردم واقعا قدرت حرف زدن نداشتم تنها صدایی در حد پچ پچ . بنا به تشخیص دکتر ۱۰ جلسه گفتار درمانی رو پیش خودشون شروع کردم و از جلسه سوم علائم بهبود رو در خودم مشاهده کردم . خداروشکر بعد از اتمام جلسات دقیقا صدام به روز اول و قبل از آسیب حنجره برگشت . یقین دارم قبل و بعد از من خیلیا به دکتر هیوا محمدی مراجعه کرده و نتیجه گرفتن و خواهند گرفت .
درود بر شما دکتر عزیز انشالله سایه تون مستدام باشه که حضور شما نعمتیه برای استان کرمانشاه .
سلام، ممنون برای اینکه از تجربه خودتان نوشته اید. البته مشکل شما مربووط به فلجی تارهای صوتی است. برای ما مایه خوشحالی است که سلامتی خود را مجددا به دست آوردید.
دوتا از مواردی که قطعا شما رو در بهبود آسیب حنجره کمک میکنه همونطور که به من در پروسه درمانم کمک کرد :
۱ توجه به تغذیه و رژیم غذایی که دکتر میگن
۲ تمریناتی که برای جلسات گفتار درمانی و منزل میگن که انجام بدین
اگر این موارد رو همونطور که از شما خواسته شده انجام بدین روند درمانتون خیلی سریعتر خواهد شد
موفق باشید .