فارسیاضطراب اجتماعی در افراد دارای لکنت زبان
یکی از موضوعات بسیار مهم در بحث اختلالات روانی کلام، اضطراب اجتماعی در لکنت است. اضطراب اجتماعی مشکل نسبتا شایعی است که می‌تواند افراد مختلف را درگیر سازد. با این وجود شیوع اضطراب اجتماعی در افراد دارای لکنت بسیار بالا و بیشتر از افراد دیگر است. اضطراب اجتماعی در لکنت از قدیم مورد توجه متخصصان این حوزه بوده است.
در باور عموم ترس و اضطراب به عنوان یکی از دلایل لکنت شناخته می‌شود، اما اضطراب اجتماعی در لکنت و هراس از ارتباط وضعیتی است که به دنبال لکنت و معمولا از سنین مدرسه شروع می‌شود. در صورتی‌که این مشکل مورد توجه قرار نگرفته و درمان نشود، به یکی از اصلی‌ترین مشکلات افراد دارای لکنت و مانع اصلی در درمان لکنت تبدیل خواهد شد. بنابراین اضطراب اجتماعی در لکنت مساله‌ای است که بدون توجه به آن درمان لکنت ناقص و مشکل خواهد بود.
اضطراب اجتماعی چیست؟
مشخصه اصلی اضطراب اجتماعی (SAD) ترس شدید و ناتوان کننده از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی است. اضطراب اجتماعی به عنوان فوبیای اجتماعی (Social phobia) یا جمع هراسی نیز شناخته می‌شود. فوبیای اجتماعی یا اضطراب اجتماعی به دلایل مختلف ایجاد می‌شود. تجربه‌های تروماتیک یا سرخوردگی‌های متعدد از حضور در جمع یکی از دلایل ایجاد اضطراب اجتماعی است.
اختلال اضطراب اجتماعی دومین اختلال اضطرابی شایع در دنیا بوده و شیوعی در حد 10 درصد دارد، به این معنی که تقریبا 10 درصد افراد جامعه به اضطراب اجتماعی مبتلا هستند.
اضطراب اجتماعی در افراد دارای لکنت
اگرچه شیوع اختلال اضطراب اجتماعی در افراد جامعه 10 درصد است اما میزان اضطراب اجتماعی در افراد داری لکنت بسیار بیشتر است و نزدیک 50 درصد از افراد بزرگسال دارای لکنت به اضطراب اجتماعی مبتلا هستند. به همین دلیل اضطراب اجتماعی در لکنت موضوع بسیار جدی و مهمی است که لازم است مراجعان دارای لکنت به آن توجه کرده و برای تعدیل آن به توصیه‌ها و راهکارهای درمانی ارائه شده توجه کنند.
اضطراب اجتماعی در افراد دارای لکنت معمولا به دلیل تجربه‌های تروماتیک منفی متعدد از حضور در جمع دیگران ایجاد و به مرور تشدید می‌شود. فرد دارای لکنت ممکن است به دلیل ترس از قضاوت منفی دیگران از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی پرهیز کند. فرد لکنتی مبتلا به اضطراب اجتماعی علائم اضطراب را در سطوح هیجانی، شناختی و جسمی تجربه می‌کند. این علائم گاهی به قدری شدید است که فرد مبتلا به لکنت را از هر گونه حضور اجتماعی باز می‌دارد و باعث سرخوردگی‌های شدیدتر و از دست رفتن موقعیت‌های بسیار زیاد شغلی و اجتماعی می‌شود.
هراس از ارتباط و اضطراب اجتماعی به عنوان یکی از عوارض لکنت زبان در طول زمان به عنوان مشکلی پیچیده بروز پیدا می‌کند. هراس اجتماعی به عنوان ترس قوی و ماندگار به همراه احساس خجالت از موقعیت‌های اجتماعی تعریف شده است و در افراد مبتلا به لکنت به صورت ترس از ارتباط کلامی یا پیش بینی اضطراب برای موقعیت‌های ضروری ارتباط کلامی بروز پیدا می‌کند. در این شرایط فرد مبتلا به لکنت قبل از موقعیتی که مجبور به صحبت کردن است، دچار اضطراب شدید می‌شود.
بسیاری از افراد مبتلا مشکلات زیادی در زمینه معرفی خود، ارتباط تلفنی یا ارائه سخنرانی دارند. بر این اساس بسیاری از این افراد به خاطر هراس اجتماعی در ارتباطات کلامی شرکت نمی‌کنند. مشابه هراس از موقعیت‌های ارتباط کلامی، ترس از واژه‌های خاص (واژه‌های ترسناک!) نیز دیده می‌شود. بسیاری از واژه‌ها و صداهای گفتاری مشکل تر از بقیه بیان می‌شوند و فرد مبتلا به لکنت در بسیاری موارد از واژه مورد نظر فرار می‌کند و واژه راحت‌تری را جایگزین می‌سازد. این وضعیت اغلب باعث می‌شود رشته کلام از دستشان دررفته و گفتارشان انسجام معنایی خود را نیز از دست بدهد.
اضطراب اجتماعی در افراد مبتلا به لکنت بسیار شایع بوده و به درجات مختلف در افراد دیده می‌شود. در ادامه سرگذشت واقعی آقای تقریبا 25 ساله مبتلا به لکنت را می‌خوانید که برای درمان لکنت به کلینیک زاگرس کرمانشاه مراجعه کرده بود.
یک نمونه واقعی از اضطراب اجتماعی در افراد داری لکنت
با راهنمایی منشی وارد اتاق شد. پسر جوانی تقریبا 25 ساله با ظاهری نه چندان مرتب و نه چندان به هم ریخته. کاپشن سبز لجنی به تن داشت و موهای فرفریش تا روی ابروها آمده بود. داخل اتاق که شد بلند شدم، صدای “سسسسسس……..” بدون پایان و نافرجام، نشان از تقلایش برای سلام کردن بود. متاسفانه اصرارش به گفتن”سلام” ناموفق بود. هر بار که این وضعیت را در مراجعی می‌بینم انگار یک چیزی از درون بهم چنگ می‌زند و من هم همراه مراجع انگار نفسم بند می‌آید.
این بار اما وضعیت برای من انگار سخت‌تر بود. انگار با همان نگاه اول همدلی و همدردی بیشتری با این مراجع داشتم. برای همین به پیشوازش رفتم، بازویش را گرفتم و دعوتش کردم روی مبل بنشیند. او اما سرخ و شرمگین از اینکه نتوانسته بود سلام کند، روی مبل خودش را جمع کرد و مانند گنجشککی بی دفاع و معصوم ساکت نشست.
معمولا اولین کلمات سلام و احوالپرسی و بعد معرفی و گفتن مشخصات است. خودم را معرفی کردم و به او اطمینان دادم که شنونده حرفهایش خواهم بود. با تقلایی که در گفتن اولین کلمه دیدم و نیز پیش‌بینی شکست‌های بعدی، یک لحظه دچار تردید شدم که چگونه ادامه دهم. اما خودش به دادم رسید و خودکار روی میز کوچک جلو مبل را برداشت و به برگه‌های روی میز خودم اشاره کرد. فهمیدم می‌خواهد بنویسد. به او یه برگه کاغذ دادم. اول اسم و فامیلیش را نوشت و بعد از استیصال و ناامیدی و گوشه‌گیری شدیدی که به خاطر لکنت گریبانگیرش شده گفت. نوشت که جانش به لب رسیده و زندگیش لبه پرتگاه است.
جلسات بعدی اما وضعیت بهتر شد. با بیشتر شدن آشنایی ارتباط کلامی ممکن شد و علی رغم تقلا و تلاش زیاد و گسیختگی شدید گفتار، با حوصله گوش می‌دادم. تازه از رشته نرم افزار فارغ التحصیل شده بود. در دانشگاه از نظر علمی و بخصوص برنامه نویسی توانمند و پرکار بود. پروژه‌های اساتید و دوستان دانشجویش را به خوبی انجام می‌داد و توانسته بود برای خودش اسم و رسم و رزومه‌ای دست و پا کند. اما هیچ وقت در هیچ سمیناری شرکت نکرده بود، هیچ وقت سر کلاس کنفراسی نداده بود و در هیچ بحثی شرکت نکرده بود. می‌گفت علی رغم دانش و تواناییش ترجیح می‌داده در تمام بحث‌ها سکوت کند و پاسخ‌های دانسته برای سوالات اساتید را فرو بخورد. وقتی در این مورد حرف می‌زد می‌توانستم حسرت عمیق توی چشمانش را باتمام وجود احساس کنم.
تازه فارغ التحصیل شده بود و از همان ترم آخر چند بار برای موقعیت‌های شغلی مرتبط با نرم افزار اقدام کرده بود. برای چند تا شرکت رزومه فرستاده بود. می‌گفت کلی ایده برای اون شرکت‌ها داشتم. تمام جاهایی که برایشان رزومه فرستاده بود با او تماس گرفته بودند. اما تماس‌ها را پاسخ نداده بود. برای برخی پیامک زده بود و قرار مصاحبه گذاشته بود. اما روز مصاحبه از ترس لکنت منصرف شده بود. برای دو مورد هم ترجیح داده بود کلا بیخیال آن شغل شود و دو تا از دوستانش را فرستاده بود. خلاصه اینکه اضطراب اجتماعی زندگیش را فلج کرده بود و ادامه وضعیت قطعا آینده را برایش نابود می‌کرد.
یکی از مشکلات درمان این بود که ایشان سالها بود با اضطراب اجتماعی ناشی از لکنت زمین گیر شده بود. می‌گفت از همان سال‌های اول مدرسه وضعیت بحرانی شده، می‌گفت گوشه رینگ گیرافتاده و لکنت باعث شده در هیچ فعالیت جمعی شرکت نکند.
ما فرآیند درمان ایشان را با گفتاردرمانی شروع کردیم. اما بدون تمرکز روی مشکل اضطراب اجتماعی ادامه درمان ممکن نبود. به همین دلیل جلسات روانشناسی برای کاهش اضطراب اجتماعی و هدف گرفتن جنبه‌های شناختی لکنت پیشنهاد شد. درمان در این گونه مراجعان طولانی مدت و کند پیش می‌رود و بدون مداخلات روانشناسی برای کاهش اضطراب اجتماعی و تعدیل جنبه‌های شناختی لکنت ممکن نیست.
متاسفانه ایشان مراجعه به روانشناس را به طور کامل رد کرد و بعد از چند جلسه مراجعه، برنامه گفتاردرمانی را نیز کنسل نمود. همیشه فکر می‌کنم آنچه مانع ادامه درمان شد دقیقا همان چیزهایی بود که نیاز به بررسی و رفع داشت، اضطراب اجتماعی و باورهای مخربی که حاصل سالها زندگی با لکنت است. بعد از سالها هنوز گاهی فکر می‌کنم آیا مهندس توانمند جوان توانسته جایی مشغول به کار شود؟ و آیا هنوز هم روزانه برای عدم ابراز خود حسرت به دل می‌ماند؟
درمان اضطراب اجتماعی در افراد دارای لکنت
درمان همه جانبه لکنت باید روش‌های شناختی و رفتاری این هراس‌ها و اجتناب‌ها را مد نظر قرار دهد. بدون توجه به اضطراب اجتماعی در لکنت درمان کامل غیرممکن خواهد بود. هراس اجتماعی ناشی از لکنت ناشی از ادراک و برداشت فرد مبتلا از بیماری خود است و لزوما ارتباطی با شدت اختلال ندارد. بنابراین احتمال دارد که یک فرد مبتلا به لکنت خفیف سطح بسیار بالایی از هراس اجتماعی و ترس و اضطراب ناشی از ارتباط کلامی را تجربه کند. این مسئله ناشی از برداشت‌های فرد نسبت به اختلال خود است. بر این اساس لکنت به هر میزان و هر شدت، در صورت عدم مداخله صحیح می‌تواند منجر به عدم کارائی شدید و اجتناب از اجتماع شود.
متاسفانه در بسیاری از موارد مانع اصلی پیگیری درمان لکنت در افراد بزرگسال مبتلا به لکنت همین اضطراب اجتماعی است. متاسفانه افراد دارای لکنت معمولا با توسل به مکانیزم‌های دفاعی نامناسب به دلیل اضطراب اجتماعی از پیگیری درمان و حضور در جلسات گفتاردرمانی اجتناب می‌کنند.
بهترین راه درمان رویکرد چندرشته‌ای و چندبعدی به لکنت است. درمان‌های روان شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعد باید همزمان با گفتاردرمانی شروع و پیگیری شود. در صورت عدم درمان جنبه‌های مهم روان شناختی معمولا مراجع درمان گفتاردرمانی را ناتمام خواهد گذاشت و دوباره به گوشه تنهایی خود خواهد خزید.
کلینیگ زاگرس کرمانشاه با رویکردی تیمی و همه جانبه به درمان لکنت زبان می‌پردازد. گفتاردرمانگران با تجربه ما با هماهنگی و همکاری تیم روانشناسی متخصص در حوزه لکنت، برنامه درمانی همه جانبه را تحت سرپرستی و نظارت متخصص علوم اعصاب طراحی و پیگیری می‌کنند. خوشبختانه این رویکرد علمی و جامع باعث موفقیت قابل توجه ما در درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان شده است.
بدون دیدگاه