فارسیگفتاردرمانی، تخصصی ضروری برای زندگی بهتر
سیستم ارجاع صحیح و به موقع یکی از اصول مهم درمان شده است. اما تا همین چند سال پیش اگر فرزند خود را با شکایت تاخیر کلامی، لکنت زبان، تاخیر رشدی و عدم برقرای ارتباط اجتماعی پیش پزشک می‌بردید، توصیه غالبشان این بود که عجله نکن خودش خوب می‌شود. یا بعد از ضایعه و سکته مغزی هنوز توصیه برخی صبر کردن و رها کردن بیمار به حال خودش است به امید اینکه خودبخود علائم برگردد و بیمار خوب شود. این رویکرد “صبرکن ببین چه می‌شود!” هنوز هم از طرف برخی پزشکان حمایت می‌شود و متاسفانه باعث از دست رفتن زمان طلایی درمان شده و ضررهای زیادی را متوجه بیمار و خانواده وی می‌کند.
خبر بد این است که بسیاری از کودکان دچار تاخیر رشد با گذشت زمان، بیشتر و بیشتر از همسالان خود عقب می‌افتند. برخی بیماران دچار سکته مغزی نیز نه تنها با گذشت زمان وضعیت بهتری پیدا نمی‌کنند، بلکه ضایعه مغزی و تبعات ناشی از آن باعث افت فعالیت‌های اجتماعی، فکری، حرکتی و شناختی در آنها و در نهایت تحلیل سریع مغز می‌شود. عدم ارجاع یا پیگیری به موقع در بسیاری از اختلالات گفتار، زبان، صوت، بلع، ارتباط و یادگیری تبعات جبران ناپذیری برای کودکان و بزرگسالان دارد.
امروزه در سراسر دنیا و بخصوص ایران اهمیت توانبخشی برای کودکان دچار تاخیر رشدی یا مبتلا به اختلالات عصبی-رشدی برای تیم درمان مشخص شده است. همزمان توانبخشی متعاقب ضایعات مغزی جزء ضروری و لاینفک درمان و بازتوانی بیماران مبتلا به ضایعات مغزی مختلف است. از طرفی طراحی برنامه‌های توانمندسازی و پیشگیری از ایجاد بیماری‌ها و کمک به افزایش سلامت جسم و روان یکی از نقش‌های مهم اعضا تیم توانبخشی است. به طور کلی توانبخشی و از جمله گفتاردرمانی نقشی مهم در درمان و توانبخشی بیماری‌ها و اختلالات متعدد و پیشگیری از ایجاد تبعات جدی بسیاری از بیماری‌ها دارد.
توانبخشی چیست؟
بر خلاف گذشته که بیماری‌های میکروبی واگیردار مشکل عمده سلامت در دنیا بودند، امروزه الگوی بیماری‌های ناتوان کننده در دنیا تغییر کرده است. مرگ و میر در کودکان به شکل قابل توجهی کمتر شده و سالمندان بیشتری با وجود بیماری‌ها و مشکلات متعدد به زندگی طولانی مدت خود ادامه می‌دهند. بنابراین برخلاف گذشته، امروزه بیماری‌های مزمن غیرواگیردار مانند آسیب‌ها و تاخیرهای رشد عصب شناختی در کودکان، بیماری‌های قلبی-عروقی، بیماری‌های نورولوژیک و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت دلیل اصلی بسیاری از مراجعات به مراکز درمانی هستند.
برای گروه بزرگی از بیماران و افراد درگیر با مشکلات مزمن، هیچ روش درمانی سهل الوصولی وجود ندارد و برای بسیاری از آنها بهبود توانایی‌های از دست رفته و گسترش مهارت‌ها و توانایی‌های جایگزین کمک توانبخشی بهترین و شاید تنها راه ممکن است. مساله عمده از تفاوت عمده مغز و سیستم عصبی با اندام‌های دیگر بدن نشات می‌گیرد. مغز بر خلاف دیگر اندام‌ها و سلول‌های بدن قادر به ترمیم خود نیست. این مساله فارغ از دلایلش، دردسر بزرگ انسان در مواجه با بیماری‌های مغزواعصاب بوده است. فلسفه و اساس توانبخشی از این مساله نشات می‌گیرد.
وظیفه توانبخشی بهبود عملکردهای مختل، گسترش مهارت‌های مختلف با توجه به نوع و شدت علائم و کمک به بیمار برای استقلال نسبی و برگشت به زندگی عادی است. متخصصین مغز و اعصاب، طب فیزیکی و توانبخشی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، روانپزشکی، روانشناسی، شنوایی شناسی، ارتوپدی فنی و بینائی سنجی اعضا تیم توانبخشی هستند. هدف این تیم ایجاد حداکثر توانایی و استقلال در بیماران است. گفتاردرمانی یکی از تخصص‌های کلیدی و مهم در تیم توانبخشی است که وظیفه اصلی او بهبود مهارت‌های ارتباطی و شناختی بیماران می‌باشد.
گفتاردرمانی چیست؟
گفتاردرمانی تخصصی است که روی آسیب شناسی و درمان اختلالات و مشکلات مرتبط با گفتار و زبان متمرکز است و خدمات گفتاردرمانی را در این راستا ارائه می‌کند. ارتباط اساس زندگی اجتماعی و خانوادگی انسان است. محور ارتباط در انسان را زبان تشکیل می‌دهد. همچنین زبان ابزار تفکر، سوادآموزی، ادراک جهان پیرامون، استدلال، خودتنظیم‌گری و ابراز احساسات است. ما هیجانات و افکار خود را با واژه‌ها و تن صدایمان به گوش دیگران می‌رسانیم. با همین واژه‌ها با خود خلوت می‌کنیم و حرف می‌زنیم؛ در نهایت افکار و احساسات دیگران را از واژگان و لحن صدایشان می‌فهمیم و به آن واکنش نشان می‌دهیم. زبان و گفتار چنان با زندگی نوع بشر از همان ابتدای کودکی عجین شده که بدون آن زندگی ناممکن می‌نماید.
زندگی اجتماعی، ارتباط و مهم‌ترین ابزار آن یعنی زبان، عالی‌ترین و پیچیده‌ترین عملکردهای مغز انسان است. مناطق بسیار گسترده‌ای از مغز برای انجام این کارها با هم همکاری می‌کنند و برای انجام درست آن باید ارتباط تنگاتنگ و هماهنگی با هم داشته باشند. تخصص گفتاردرمانی عضوی از تیم علمی گسترده‌تری است که با رهبری متخصصین علوم اعصاب و بخصوص عصب-زبان شناس روی مکانیسم‌ها و مناطق مغزی دخیل در ارتباط و زبان کار می‌کنند. هر نوع آسیب به هر کدام از این مناطق، یا بدکارکردی و کم کارکردی و یا عدم هماهنگی بین آنها باعث ایجاد اختلال در ارتباط و زبان می‌شود. این اختلال در بسیاری از بیماری‌های مغز و اعصاب و روانپزشکی یا اختلالات متعدد رشدی بروز پیدا می‌کند و با توجه به سن و شدت اختلال می‌تواند تبعات زیادی در حوزه ارتباط، یادگیری، تفکر، استدلال و خودتنظیم گری ایجاد کند.
وظیفه اصلی متخصص گفتاردرمانی یا گفتاردرمانگر تشخیص، آسیب شناسی و درمان اختلالات گفتاری، اختلالات زبانی، و مشکلات ارتباطی در مراجعان سنین مختلف است. همزمان مناطق مغزی و ساختارهای دخیل در گفتار و زبان مانند دهان، حلق و حنجره برای وظیفه مهم دیگری به نام تغذیه و بلع نیز به کار گرفته می‌شوند و اختلال و بدکارکردی آنها، همزمان با مشکلات گفتاری منجر به اختلال بلع و مشکلات تغذیه‌ای نیز می‌شود. به همین دلیل تشخیص، آسیب شناسی، و درمان اختلالات بلع و تغذیه نیز بخشی از خدمات گفتاردرمانی است.
به همین دلیل در دنیا گفتاردرمانی را با نام آسیب شناس گفتار، زبان و بلع نیز می‌شناسند. این رشته مهم دانشگاهی جزء رشته‌های مرتبط با علوم پزشکی و شاخه توانبخشی است که سابقه‌ای بیش از یک قرن در دنیا و بیش از نیم قرن در ایران دارد. افراد و مراجعان زیادی روزانه از خدمات گفتاردرمانی بهره‌مند می‌شوند. گفتاردرمانی آنلاین با استفاده از کانال‌های ارتباطی فضای مجازی نیز برای برخی مراجعان قابل اجرا است.
چه کسانی به خدمات گفتاردرمانی نیاز دارند؟
با توجه به نقش و اهمیت گفتار و زبان در زندگی انسان و نیز شیوع بالای اختلال در این توانایی‌ها، احتمالا شما هم به این باور رسیده باشید که طیف وسیعی از افراد جامعه در سنین مختلف به خدمات گفتاردرمانی نیاز دارند. افرادی با هر نوع مشکل یا اختلال در ادراک زبان، تفکر، بیان و گفتار، مشکل در خوردن و اختلال بلع، اختلال شناختی مرتبط با زبان مانند اختلال حافظه کلامی و اختلال یادگیری به خدمات گفتاردرمانی نیاز دارند.
در ادامه بیماری‌ها، اختلالات و وضعیت‌های مهمی را که نیاز به خدمات گفتاردرمانی دارند معرفی می‌کنیم و رویکرد تیمی و تخصصی ما به هر کدام از وضعیت‌ها در کلینیک زاگرس کرمانشاه را توضیح می‌دهیم. موارد زیر اختلالات مهم را معرفی می‌کند اما مراجعان گفتار درمانی محدود به موارد زیر نیستند و طیف گسترده‌تری را شامل می‌شوند.
لکنت
لکنت زبان یک اختلال شناخته شده گفتار است. از هر صد کودک تقریبا 5 نفر در سنین 2 تا 5 سالگی دچار لکنت زبان می‌شوند. مشکل لکنت در بخش زیادی از این کودکان تا قبل از مدرسه رفع می‌شود اما لکنت زبان در درصد قابل توجهی از آنان باقی می‌ماند و تقریبا 1 درصد از بزرگسالان جامعه همچنان با مشکل لکنت زبان زندگی می‌کنند. سابقه فامیلی ابتلا به لکنت زبان در فامیل‌های دور و نزدیک، وجود مشکلاتی مانند بیش فعالی و کم توجهی، اختلال در تنظیم هیجان، محیط غیرحمایت‌گر و وجود واکنش‌های نامناسب به لکنت توسط اطرافیان از جمله عوامل مهم در ماندگاری و خوب نشدن این اختلال مهم گفتاری هستند. بنابراین در صورت وجود هر کدام از موارد فوق، به امید بهبود خود به خودی لکنت زبان وقت را تلف نکرده و در اسرع وقت به گفتاردرمانی مراجعه کنید. عدم درمان لکنت زبان و ماندگاری آن اثرات بسیار مخربی روی اعتماد به نفس و سلامت روان فرد گذاشته و ارتباطات اجتماعی و موفقیت‌های تحصیلی و شغلی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به همین دلیل اقدام برای درمان زودهنگام در روزهای ابتدای شروع لکنت زبان توصیه اکید مراکز علمی جهان و متخصصین گفتاردرمانی است. تنها روش علمی توصیه شده در دنیا برای درمان لکنت زبان تاکنون گفتاردرمانی است. رهبری درمان لکنت زبان به عهده متخصص گفتاردرمانی است اما نیاز به برخی خدمات روان شناسی و در برخی موارد مصرف دارو برای کنترل برخی علائم همراه وجود دارد.
در گذشته لکنت زبان را تنها به عنوان یک اختلال گفتاری خالص معرفی می‌کردند. اما تحقیقات علوم اعصاب روی علت شناسی لکنت زبان و از جمله تحقیقات سال‌های اخیر تیم ما، زوایای پنهان و ناشناخته بیشتری از اختلال لکنت زبان را مشخص کرده است. لکنت زبان به عنوان یک علامت می‌تواند تنها یک اختلال گفتاری یا ترکیبی از مشکلات تنظیم هیجانی، اختلال حافظه و مشکلات توجه و عملکردهای اجرائی همراه با ناورانی گفتار باشد. همزمان وجود مشکلات والد-فرزندی و فرزندپروری یا مشکلاتی در محیط و اطرافیان می‌تواند همه تلاش‌ها برای درمان لکنت زبان را نقش بر آب کند. عدم توجه به مشکلات همراه معمولا باعث افت کارایی و عدم موفقیت درمان می‌شود.
رویکرد تیمی ما به لکنت زبان منحصر به فرد، کاربردی و نتیجه بخش است. وضعیت فرد مراجعه کننده از همه زوایای مهم توسط تیم بررسی می‌شود و برنامه درمانی با توجه به نتایج ارزیابی‌ها و روی فرد و خانواده پیاده سازی می‌شود. تیم ما برای درمان لکنت زبان شامل متخصص علوم اعصاب، متخصص گفتاردرمانی و روانشناس است و معتقدیم برنامه درمان موفق باید تمام نیازها و زوایای مختلف اثرگذار روی لکنت زبان را پوشش دهد. بدون شک عضو مهم تیم، فرد دارای لکنت و خانواده او بوده و همراه کردن این دو عضو مهم با برنامه درمانی جزء اولویت‌های اصلی تیم درمان است.
اهداف کلی برنامه درمانی روی کاهش ناروانی‌ها، اصلاح روابط والد-فرزندی و آموزش شیوه‌های فرزندپروری مناسب جهت کمک به درمان لکنت زبان در کودکان، تقویت مهارت‌های مرتبط مانند تنظیم هیجان و تقویت حافظه و افزایش تمرکز با کمک مداخلات رفتاری یا نوروفیدبک، کاهش اضطراب اجتماعی بخصوص در افراد بزرگسال دارای لکنت، کاهش اضطراب والدین مضطرب کودک دارای لکنت، حساسیت زدایی نسبت به موقعیت‌های دشوار ارتباطی و افزایش اعتماد به نفس فرد دارای لکنت متمرکز است. اما درمان برای هر مراجع منحصر به فرد بوده و طی ارزیابی‌های دقیق تیم تخصصی مشخص می‌شود. برخی مراجعان بزرگسال و کودک دارای لکنت زبان به تشخیص تیم تخصصی می‌توانند از خدمات گفتاردرمانی آنلاین کلینیک زاگرس استفاده کنند.
تاخیر گفتاری
هر چند علائم ارتباط اجتماعی خیلی زودتر شروع می‌شود اما کودک اولین کلمات هدفمند خود را از 12 ماهگی می‌گوید. تا سن 2 سالگی کودک تقریبا 50 واژه بیانی دارد و شروع به ساختن جمله‌ها و عبارات دو کلمه‌ای می‌کند. در ادامه پیچیدگی‌های گفتار کودک بیشتر شده و به سمت انتزاع و گفتمان پیش می‌رود. رشد طبیعی گفتار و زبان ستون اصلی و مهم رشد دیگر توانایی‌های شناختی و در نهایت سوادآموزی بوده و هر نوع تاخیر و اختلال در آن باعث تاخیر رشد شناختی و اختلالات یادگیری در آینده می‌شود. بنابراین هر نوع تاخیر گفتاری در کودک را جدی بگیرید و برای رفع آن در اسرع وقت به گفتار درمانی مراجعه کنید.
چیزی بین 10 تا 20 درصد کودکان هر جامعه درجاتی از تاخیر گفتاری را تجربه می‌کنند. این آمار اهمیت و گستردگی تاخیر گفتاری و لزوم توجه به آن را گوشزد می‌کند. تاخیر گفتاری می‌تواند به دلیل اختلالات مختلف رشدی، کم توانایی‌های ذهنی، محیط دیجیتال و غیرارتباطی، اتیسم، ADHD، فلج مغزی یا ضایعات عملکردی ناشی از تولدهای سخت و یا نارس بودن نوزاد اتفاق بیافتد. در گروه بزرگی از کودکان دارای تاخیر گفتار دلیل خاصی برای مشکل به وجود آمده وجود ندارد.
مغز کودک انسان قبل از شروع اولین کلمات پیش‌نیازهای لازم را از نظر فیزیولوژیک و اطلاعاتی به دست می‌آورد. رشد و نمو مغز و پیش‌نیازهای شروع گفتار در کودکان مختلف متفاوت است و معمولا تفاوت‌های فردی در شروع گفتار زیاد است. با این وجود توصیه اکید این است که با مشاهده تاخیر گفتاری و بخصوص فاصله قابل توجه کودک با همسالان، حتما به متخصص گفتاردرمانی مراجعه کنید. بررسی متخصص گفتاردرمانی جواب بسیاری از پرسش‌های شما را می‌دهد و در صورت لزوم خدمات گفتاردرمانی مناسب جهت تسهیل رشد گفتار و جبران تاخیر پیش آمده شروع می‌شود. ما تاخیر گفتاری را جدی می‌گیریم اما آن را تنها علامت مهم جهت تصمیم گیری به مداخله و طراحی برنامه درمانی در نظر نمی‌گیرم. مراجعه زودهنگام شما از فرصت سوزی جلوگیری می‌کند و در برخی موارد با توصیه‌های ساده از طرف متخصص گفتاردرمانی و اصلاح الگوهای ارتباطی و رفتاری تاخیر گفتاری پیش آمده جبران خواهد شد.
تیم تخصصی کلینیک زاگرس کرمانشاه هر کودک دارای تاخیر گفتاری را از نظر وضعیت شناختی، ارتباطی، توانایی‌های حرکتی، مدل‌های بازی کودک، وضعیت گفتاری، تاریخچه رشد، وضعیت ارتباط والد-فرزندی و احتمال وجود هر نوع بیماری و اختلال بررسی می‌کند. ارزیابی‌ها و بررسی‌های پاراکلینیک ضروری انجام می‌شود و در صورت لزوم ارجاع به متخصصان مربوطه صورت می‌گیرد. در صورت نیاز به مداخله، برنامه درمانی با کمک تیم و خانواده طراحی و اجرا می‌شود. اگر در جنبه‌های مختلف رشدی مشکلی مشاهده نشود، تشخیص بیماری یا اختلال خاصی محرز نگردد و برآیند مشاهدات نشان دهنده رشد نسبتا نرمال و پیش آگهی خوب باشد، مشاوره‌ها و آموزش‌های لازم جهت تسریع رشد گفتار و زبان به خانواده ارائه می‌شود. در ادامه وضعیت رشد گفتار و زبان به صورت آنلاین پیگیری شده و در فواصل زمانی مشخص کودک مجددا ارزیابی و بررسی می‌شود. گفتاردرمانی آنلاین برای این گروه از مراجعان یکی از گزینه‌های پیشنهادی است.
اختلالات تولید صداهای گفتاری
معمولا ظاهر شدن صداهای مختلف گفتاری همزمان نبوده و به ترتیب پیچیدگی شیوه تولید در گفتار کودک ظاهر می‌شود. با رشد و نمو سیستم عصبی و عصبی-عضلانی کودک، صداهای پیچیده‌تر نیز در گفتار کودک ظاهر می‌شوند. معمولا صداهای دولبی و انفجاری مانند “ب” و “پ” جزء اولین صداها هستند. صداهای لرزشی و زبانی مانند “ر” نیز معمولا آخر از همه صداها در گفتار کودک ظاهر می‌شوند.
البته تفاوت‌های فردی در این زمینه نیز نقش بسیار مهمی دارند. اختلالات تولید صداهای گفتاری می‌تواند در زمینه تاخیرهای گفتاری یا دیگر مشکلات گفتار و زبان یا حتی بدفرمی‌ها و مشکلات دهان، دندان و زبان ایجاد شود. ارزیابی دقیق، آسیب شناسی مشکل، تشخیص اختلالات و بیماری‌های ایجاد کننده یا همراه، تعیین پیش آگهی و طراحی مداخلات لازم جهت درمان موثر و سریع هدف اصلی ما برای این گروه از مراجعان است.
عدم درمان این نوع مشکلات باعث کاهش اعتماد به نفس کودک و گوشه گیری و اضطراب اجتماعی می‌شود. همزمان اگر تعداد صداهای مختل زیاد باشد خود نشان دهنده مشکلات جدی‌تر و پیش بینی کننده اختلالات یادگیری در دوران مدرسه است. مراجعه زودهنگام و پیگیری رشد گفتاری و ارزیابی‌های دوره‌ای، درمان زودهنگام را تضمین کرده و از ایجاد تبعات بعدی جلوگیری می‌کند. جلسات گفتاردرمانی آنلاین برای مراجعان غیرکرمانشاهی دارای تاخیر گفتاری یکی از خدمات مهم کلینیک زاگرس کرمانشاه است.
اختلالات یادگیری
برآوردها از شیوع اختلالات یادگیری متفاوت است اما تحقیقات نشان می‌دهد که 15 درصد جمعیت هر جامعه مبتلا به نوعی از اختلالات یادگیری هستند. این افراد علی رغم هوش طبیعی مشکلاتی در جنبه‌های خاصی از یادگیری مانند نوشتن، خواندن، ریاضیات، توانایی‌های شنیداری مرتبط با یادگیری مانند حافظه کلامی یا توانایی‌های دیداری مانند هوش بینائی-فضایی دارند. افراد مبتلا به اختلال یادگیری معمولا در سنین کودکی تشخیص داده نشده و به عنوان دانش آموزان تنبل، بازیگوش، سربه هوا، ضداجتماعی، و حتی عقب مانده و کودن برچسب می‌خورند. همین مساله تبعات جدی روانشناختی مانند افت شدید اعتماد به نفس و اضطراب اجتماعی را برایشان ایجاد می‌کند.
افراد مبتلا به اختلالات یادگیری معمولا درجاتی از تاخیر رشدی، تاخیر گفتاری و مشکلات کنترل حرکات ظریف داشته و گزارش‌هایی از وجود برخی اختلالات همراه مانند ADHD و اختلال توجه و تمرکز وجود دارد. توجه به تمام جنبه‌ها و مشکلات همراه، رویکرد اساسی کلینیک توانبخشی زاگرس به اختلالات یادگیری است. در این راستا و همگام با دیگر اعضا تیم، متخصص گفتاردرمانی روی جنبه‌های زبانشناختی اختلال یادگیری بخصوص در کودکان دارای اختلال دیکته نویسی و خواندن متمرکز می‌شود. بخشی از این خدمات با گفتاردرمانی آنلاین قابل انجام است.
مشکلات گفتاری ناشی از کم شنوایی
رشد طبیعی گفتار و زبان نیازمند شنوایی نرمال و سیستم شنیداری سالم است. هر نوع اختلال در شنوایی، چه به صورت محیطی و چه عصبی، باعث تاخیر و انحراف در رشد طبیعی گفتار و زبان می‌شود. به همین دلیل تشخیص زودهنگام اختلال شنوایی جزء مهم غربالگری‌های دوره نوزادی بوده و در کشور ما نیز در قالب طرح غربالگری شنوایی نوزادان انجام می‌شود. تشخیص و مداخله زودهنگام اولین گام برای جبران مشکل است. در ادامه مداخلات گفتاردرمانی و تربیت شنیداری به صورت حضوری یا گفتاردرمانی آنلاین برنامه ریزی می‌شود. متخصص گفتاردرمانی و شنوایی شناسی دو عضو مهم تیم درمان برای کودکان دارای مشکلات شنیداری هستند. مداخلات رفتاری، تربیت شنیداری، اصلاح الگوها و خطاهای گفتاری و آموزش خانواده از عمده برنامه‌های اجرا شده توسط متخصص گفتاردرمانی برای این کودکان است.
اختلالات تکلم و بلع بعد از بیماری های مغز و اعصاب
بعد آسیب‌های مغزی و بیماری‌های مغز و اعصاب علائم و مشکلات متعددی برای بیماران ایجاد می‌شود. بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، دمانس‌ها از جمله آلزایمر و بیماری پیک یا دمانس فرونتوتمپورال، بیماری‌های پیش رونده‌ای مانند پارکینسون و ویلسون، ام اس، نوروپاتی‌ها، بیماری ای ال اس، گیلن باره، میاستنی گراویس، ضربه‌های مغزی، فلج مغزی، عفونت‌های سیستم عصبی، تومورهای مغزی و طیف گسترده‌ای از دیگر مشکلات مغز و اعصاب می‌توانند درجاتی از مشکلات گفتار و زبان یا اختلال بلع ایجاد کنند. این علائم و اختلالات با توجه به نواحی درگیر و آسیب دیده مغز و سیستم اعصاب متفاوت است. طیفی از مشکلات مختلف مانند اختلالات حرکتی، حسی، گفتاری، شناختی، ارتباطی و دیداری ممکن از در این بیماران به وجود بیاید. اختلالات تکلم در این بیماران به صورت آفازی، دیزآرتری، آپراکسی گفتار و یا ترکیبی از آن ها دیده می‌شود.
متخصص گفتاردرمانی با ارزیابی و آسیب شناسی مشکلات ایجاد شده در همکاری و هماهنگی با متخصصین مغز و اعصاب و دیگر اعضا تیم توانبخشی برنامه درمانی مناسب را با توجه به نیازها و اولویت‌ها و امکانات موجود اجرا می‌کند. توانبخشی عملکردهای از دست رفته، بازتوانی اختلالات گفتار و زبان، تغذیه و بلع مناسب و بی خطر، به دست آوردن استقلال نسبی و افزایش کیفیت زندگی این بیماران از جمله اهداف گفتاردرمانی برای این گروه از بیماران است. در کلینیک توانبخشی زاگرس کرمانشاه این اهداف با روش‌های گفتاردرمانی و در همکاری با متخصصین علوم اعصاب و روان شناسی و در صورت لزوم با کمک بیوفیدبک، تحریک الکتریکی مغز، آموزش روش‌های جایگزین یا مکانیسم‌های جبرانی مناسب پیگیری می‌شود.
گرفتگی صدا و اختلال صوت
صدا محور و اساس گفتار است. وظیفه تولید صوت را حنجره و تارهای صوتی بر عهده دارند. ساختار و عملکرد حنجره به دلایل مختلف و توسط بیماری‌ها و تومورهای ناحیه سر و گردن آسیب دیده و باعث ایجاد اختلال صوت می‌شود. همزمان بیماری‌های مختلف مغز و اعصاب و اختلالات مختلف روانپزشکی می‌توانند به درجاتی ایجاد اختلال صوت نمایند.
بر اساس تحقیقات، نزدیک 30 درصد افراد جامعه درجاتی از اختلال صوت را در زندگی خود تجربه می‌کنند. از این میزان حدود 7 درصد در حال حاضر اختلال صوت دارند. این میزان در کودکان نبز چیزی در حدود 6 درصد است. گرفتگی صدا، صدای خش دار، احساس خشکی گلو، درد ناحیه گردن و حنجره هنگام حرف زدن، احساس توده داخل حلق و ضعیف و نفس آلود شدن صدا از جمله علائم اختلال صوت هستند.
کاربران حرفه‌ای صوت مانند معلمان، خوانندگان، قاریان و مداحان، سخنرانان و فروشندگان از جمله افرادی هستند که شیوع اختلال صوت در آنها بالا است. مراقبت و بهداشت صوتی و معاینات دوره‌ای با استروبوسکوپی حنجره برای این افراد موکدا توصیه می‌شود.
یکی از حوزه‌های تخصصی ما در کلینیک زاگرس کرمانشاه، تشخیص و درمان اختلالات صوت است. کلینیک زاگرس به بهترین ابزارهای تشخیصی مانند استروبوسکوپی حنجره و سیستم آنالیز صوت مجهز است. برنامه‌های درمانی برای مراجعان با توجه به نظر و تشخیص متخصص گوش، حلق و بینی، نتایج استروبوسکوپی حنجره و آنالیز صوت طراحی و اجرا می‌شود. آموزش بهداشت صوتی و برنامه صوت درمانی به صورت تخصصی توسط متخصص گفتاردرمانی طراحی و اجرا می‌گردد. همزمان جنبه‌های مهم روانشناختی نیز نادیده گرفته نشده و بررسی می‌شود و در صورت لزوم برنامه مشاوره و روانشناسی پیگیری می‌شود.
اختلال بلع یا دیسفاژی
بلع یکی از ضروری‌ترین عملکردهای بدن انسان است. اختلال بلع در بیماری‌ها و وضعیت‌های مختلفی مانند سکته مغزی، ضربه‌ها و بیماری‌های مختلف مغز و اعصاب، توده‌ها و تومورهای سر و گردن، فلجی‌ها و دیگر مشکلات حرکتی و حسی حلق و حنجره، فلج مغزی و در بسیاری موارد به شکل عملکردی دیده می‌شود. علائم اختلال بلع به صورت ناتوانی در خوردن و بلعیدن موادغذایی خاص، بلع دردناک، سرفه و علائم آسپیراسیون هنگام بلعیدن، احساس گیر کردن لقمه در گلو، بلع صدادار و مکرر، عفونت‌های مکرر ریه و کاهش وزن قابل توجه و بی دلیل دیده می‌شود.
یکی دیگر از خدمات تخصصی کلینیگ زاگرس کرمانشاه تشخیص و درمان اختلال بلع در بیماران کودک و بزرگسال است. کلینیک توانبخشی زاگرس به ابزار مهم آندوسکوپی بلع یا FEES مجهز است که کمک بزرگی برای تشخیص صحیح و طراحی برنامه درمانی موثر می‌کند. تجربه ما در تشخیص و درمان اختلال بلع تضمین کننده موفقیت درمان در این بیماران است.
آفازی
آفازی نوعی اختلال زبانی است که حاصل آسیب مناطق مغزی مرتبط با پردازش، ادراک زبان، و ایجاد گفتار است. آفازی معمولا در بیماری‌های مغز و اعصاب که مناطق مذکور را درگیر می‌کند دیده می‌شود. قریب به 40 درصد بیماران سکته مغزی درجاتی از آفازی را تجربه می‌کنند. در برخی بیماری‌ها مانند دمانس فرونتوتمپورال آفازی به عنوان اولین علامت بیماری دیده می‌شود.
دو گروه اصلی این اختلال شامل آفازی ادراکی یا آفازی حسی و آفازی بیانی یا حرکتی هستند. در گروه آفازی ادراکی مناطق مغزی مربوط به ادراک زبان آسیب دیده‌اند. در این آفازی بیمار در درک گفتار دیگران مشکل دارد و گفتار خودش نیز معمولا بی‌هدف و خالی از مفهوم است. در آفازی بیانی یا حرکتی فرد قادر به ادراک گفتار دیگران است اما توانایی حرف زدنش مختل می‌شود. در این نوع آفازی مناطق مربوط به درک گفتار سالم هستند اما مناطق مغزی مرتبط با بیان آسیب دیده‌اند. این نوع آفازی معمولا با ضعف و فلجی اندام‌های سمت راست یا طرف راست صورت همراه است. اگر ضایعه مغزی آنقدر بزرگ و گسترده باشد باعث ایجاد همزمان هر دو نوع آفازی و ایجاد آفازی گلوبال می‌شود.
آفازی های بعد از سکته مغزی باعث کاهش شدید ارتباط اجتماعی و گوشه‌گیری فرد می‌شود و یکی از عوامل خطر ایجاد دمانس در بیمار است. مراجعه و درمان زودهنگام گفتاردرمانی و توانبخشی عصب-شناختی برای این بیماران به بهبود موثر آنها کمک می‌کند. تیم ما در کلینیک توانبخشی زاگرس درمان تخصصی همه جانبه شامل گفتاردرمانی، روانشناسی و توانبخشی عصب-شناختی همراه با تحریک الکتریکی مغز را برای درمان اختلال آفازی اجرا می‌کند.
تعداد جلسات گفتاردرمانی
چند جلسه، چقدر و تا کی باید به گفتاردرمانی مراجعه کنم؟ تعداد جلسات گفتاردرمانی لازم برای مراجع چقدر است؟ این سوال به حق یکی از موضوعات اساسی بسیاری از مراجعان است. این سوال نه‌تنها در مورد گفتاردرمانی بلکه در مورد همه خدمات بهداشتی و درمانی نیز صادق است. اما متاسفانه جواب واحد و سرراستی برای آن وجود ندارد. قطعا تعداد جلسات گفتاردرمانی برای مراجعان با توجه به نوع و شدت اختلال بسیار متغیراست. زمان‌بندی برنامه درمانی ما برای یک کودک 4 ساله دارای لکنت بسیار متفاوت با کودکی است که در زمینه اختلال اتیسم درک و گفتار ندارد. به همین دلیل تعداد جلسات گفتاردرمانی برای هر کدام بسیار متفاوت از دیگری است. همین مساله درباره دانش آموزی با اختلال صوت ناشی از ندول تارهای صوتی در مقایسه با سالمندی که متعاقب سکته مغزی دچار آفازی است، صدق می‌کند.
تعداد جلسات گفتاردرمانی برای این دو مراجع هم بسیار متفاوت است. پاسخ به این سوال درباره هر اختلال نیز نیاز به ارزیابی‌های دقیق اولیه و نیز ارزیابی نتایج درمان دارد. اما از نظر تیم ما، اطلاع از پیش آگهی، روند درمان مراجع و تعداد احتمالی جلسات گفتاردرمانی حق طبیعی او و اطرافیانش است. به همین دلیل توصیه می‌شود در جلسات اول ارزیابی و درمان سوالات خود را در زمینه تعداد جلسات گفتاردرمانی و طول دوره درمان مطرح کرده و خواستار پاسخ روشن باشید. یکی دیگر از سوالات مراجعان پرسش در مورد گفتاردرمانی آنلاین و درمان از طریق کانال‌های دنیای مجازی است.
گفتاردرمانی آنلاین مثل خیلی از خدمات پزشکی بخصوص بعد از شیوع بیماری کرونا مورد استقبال قرار گرفت. گفتاردرمانی آنلاین برای برخی اختلالات قابل اجرا است و گروهی از مراجعان می‌توانند از گفتاردرمانی آنلاین استفاده کنند. اما برای برخی دیگر از مراجعان درمان مستقیم واجب و حضوردر کلینیک برای تشخیص و درمان اختلال ضروری است. در هر حال ما همواره آماده پاسخ‌گویی به سوالات و ابهامات شما در این زمینه هستیم. در صورت عدم دسترسی حضوری، از کانال‌های ارتباطی ما در فضای مجازی استفاده کنید.